Thúc đầu tư PPP để phát triển hạ tầng

Chưa phát huy được vai trò “vốn mồi”

Phát biểu tại hội thảo “Thúc đẩy đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) trong phát triển hạ tầng một số lĩnh vực kinh tế-xã hội của Việt Nam", tổ chức ngày 11/7, Đỗ Ngọc An, Phó Trưởng ban Kinh tế Trung ương cho biết, hiện nay ở nước ta, nhu cầu tổng vốn đầu tư toàn xã hội bình quân 5 năm 2021 - 2025 khoảng 32 - 34% GDP. Tuy nhiên tỉ trọng vốn đầu tư công bình quân 5 năm chỉ chiếm khoảng 16 - 17% tổng vốn đầu tư toàn xã hội (khoảng 2,9 triệu tỷ đồng). Như vậy vốn đầu tư công không thể đáp ứng đầy đủ yêu cầu vốn cho đầu tư kinh tế - xã hội; việc huy động các nguồn lực xã hội khác, đặc biệt là nguồn lực khu vực tư đóng vai trò hết sức quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam.

Tại nhiều quốc gia trên thế giới, bao gồm cả các quốc gia phát triển như Hàn Quốc, Canada, Pháp... và những quốc gia đang phát triển như Indonesia, Philippines, Brazil... việc huy động nguồn lực xã hội thông qua phương thức đối tác công tư đã được áp dụng từ lâu và đóng góp đáng kể cho việc phát triển hạ tầng xã hội của mỗi quốc gia.

Trong những năm qua, việc triển khai đầu tư theo phương thức đối tác công tư PPP đã đạt được những kết quả nhất định, góp phần hoàn thiện hệ thống kết cấu hạ tầng của đất nước. Bên cạnh các nguồn vốn đầu tư truyền thống bao gồm ngân sách nhà nước, trái phiếu Chính phủ, ODA, vốn đầu tư từ khu vực ngoài nhà nước thông qua cơ chế PPP đã góp phần thay đổi hình ảnh của các địa phương, cải thiện đáng kể hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông, đô thị, năng lượng. Hàng nghìn tỷ đồng vốn từ nhân đã được huy động để xây dựng quốc lộ, đường cao tốc, nhà máy điện và nhiều dự án góp khác góp phần phát triển kinh tế - xã hội đất nước.

“Tuy nhiên, việc triển khai các dự án phát triển hạ tầng xã hội theo phương thức đối tác công tư ở Việt Nam còn gặp nhiều vướng mắc, chưa được xử lý triệt để, ảnh hưởng tiêu cực tới môi trường đầu tư PPP nói chung và việc triển khai các dự án PPP mới. Số lượng các dự án mới được triển khai theo quy định của Luật PPP vẫn còn hạn chế, đa phần đều là các dự án chuyển tiếp, chủ yếu tập trung trong lĩnh vực giao thông, ít được triển khai trong các lĩnh vực khác. Điều này cho thấy, nguồn lực đầu tư công chưa thực sự phát huy được vai trò dẫn dắt, làm ‘vốn mồi’ để thu hút nguồn lực từ khu vực tư nhân tham gia đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng”, Phó Trưởng ban Kinh tế Trung ương nhấn mạnh.

Cảng hàng không quốc tế Vân Đồn - sân bay tư nhân đầu tiên ở Việt Nam được triển khai đầu tư theo hình thức PPP. Ảnh: ST

Ngần ngại vì chưa có cơ chế chia sẻ rủi ro

Phân tích về những nguyên nhân khiến phương thức đầu tư PPP tại các dự án hạ tầng xã hội chưa thể phát huy hết được lợi thế của mình, các chuyên gia cho rằng, nhiều dự án được lựa chọn áp dụng PPP chưa khả thi; Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư chưa quy định một số lĩnh vực như văn hóa, thể thao, du lịch; chưa có quy định về cơ chế hiện thực hoá cam kết của phía Nhà nước đối với các bảo lãnh trong hợp đồng PPP; cơ chế bảo đảm đầu tư còn nhiều bất cập…

Về những bất cập khi thực hiện các hợp đồng PPP, ông Phạm Duy Nghĩa, Trường đại học Fulbright Việt Nam, chuyên gia tư vấn ADB cho rằng, vướng mắc lớn nhất trong việc triển khai các dự án PPP ở Việt Nam hiện nay là cả Nhà nước lẫn tư nhân không dám làm vì chưa có cơ chế chia sẻ rủi ro. Các nhà đầu tư nước ngoài cũng rất ít đầu tư vào hạ tầng, chủ yếu là đầu tư lĩnh vực năng lượng bởi đầu tư PPP trong lĩnh vực năng lượng có chính sách rất rõ ràng, không như các dự án hạ tầng giao thông.

“Để thúc đẩy vốn đầu tư theo phương thức PPP, Nhà nước cần thấu hiểu doanh nghiệp cũng như những rủi ro của doanh nghiệp và cùng chia sẻ. Bên cạnh đó, Chính phủ cần có một quyết định chính trị dẫn dắt, giao cho một cơ quan hiểu biết về rủi ro, đánh giá được rủi ro và sẵn sàng có dòng tiền trung, dài hạn để ứng phó với rủi ro”, ông Phạm Duy Nghĩa đề xuất.

Còn theo bà Bà Đỗ Thị Bích Hồng, Viện Chiến lược Ngân hàng, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, phải có cơ chế rõ ràng chia sẻ rủi ro giữa khu vực tư nhân và Nhà nước, và vấn đề đặt ra là cần có quỹ chung. Thời gian tới cần quan tâm tới đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, trong đó vốn ngân hàng là quan trọng, hỗ trợ cho việc cho vay. Tuy nhiên Ngân hàng Nhà nước quan tâm tới việc rủi ro và chia sẻ rủi ro nên cần hoàn thiện hơn về khuôn khổ pháp lý liên quan đến tài sản đảm bảo.

“Phải rõ ràng cơ chế, trách nhiệm giữa các bên. Trong quá trình xử lý các vướng mắc cần sự tham gia của các ngân hàng, tổ chức tín dụng trực tiếp cho vay các dự án để họ có thể nghe vướng mắc từ đâu để tháo gỡ các khó khăn trong xử lý dòng tiền để đảm bảo khả năng trả nợ cho các dự án", bà Hồng cho biết thêm.