Chuyện kể quanh Dinh Thầy - Thím

Trong một lần bị nhà vua xử oan nên đã lần vào Phương Nam lẩn tránh. Làng Tam Tân (nay là xã Tân Tiến, thị xã La Gi, Bình Thuận) được vợ chồng đạo sĩ dừng chân làm nơi ẩn náu, mưu sinh. Mặc dù đã trở thành người của làng thế nhưng chẳng ai biết tên tuổi đôi vợ chồng đạo sĩ, song rất được dân làng kính trọng bởi đức độ nên gọi là Thầy - Thím. Còn đạo sĩ thì không bao giờ nhắc đến thân thế của mình, nhưng dân làng lâu dần cũng hiểu đôi chút về Thầy.

Thầy sinh vào đầu triều đại Gia Long, thuở nhỏ cũng giống như bao đứa trẻ ham học khác, dùi mài kinh sử, lớn lên một chút tầm sư học đạo, nuôi chí giúp đời. Việc lớn chưa thành, gia cảnh loạn ly. Làng quê mất mùa, cuộc sống lầm than, cơ cực. Thấy vậy, một ngày nọ thầy lập đàn khấn nguyện cho dân làng no ấm. Lời khấn được linh ứng, cây cỏ hồi sinh, hoa màu tươi tốt. Dân làng dần dà no ấm. Từ đó Thầy nổi danh là một đạo sĩ có tài phép thuật.

Xung quanh Thầy - Thím có rất nhiều câu chuyện nghe qua giống như truyền thuyết. Một trong những câu chuyện kể được cho là gắng với số phận lưu lạc Phương Nam của Thầy – Thím mà ngày nay được người dân ở đây kể vanh vách đó là chuyện bị triều đình xử oan. Số là, nhân ngày hội đầu năm, dân là đến gặp đạo sĩ nói rằng “ước gì trong làng có được ngôi đình khang trang để thờ cúng Thành hoàng”. Bởi ngày xưa có quan niệm làng làng nào không có đình làng kém cõi thua thiệt làng bên. Lời ước của dân làng ngay trong đêm hôm đó đã thành sự thật. Một ngôi đình mới khang trang không biết từ đâu bỗng dưng “mọc” giữa làng. Khỏi nói dân trong làng vui sướng đến cỡ nào. Nhưng ngôi đình mới lại là cái gai của làng bên. Tin cấp báo về triều tố cáo đạo sĩ dùng phép thuật đánh cắp đình. Thế là nhà vua nghiêm trị đạo sĩ ở mức cao nhất.

Nhưng khi ra đến pháp trường, đôi vợ chồng đạo sĩ bỗng nhiên được ai đó nhấc bổng bay lên không trung mất dạng trước sự kinh ngạc của dân làng và quan lại. Kể từ đó đạo sĩ đến lập nghiệp ở làng Tam Tân với nghề bốc thuốc và làm thợ mộc để giúp đỡ dân làng.

Một ngày mùa thu, dân làng được tin Thầy – Thím qua đời, vội vã đến nơi thì thấy hai ngôi mộ bằng cát trắng được thú dữ vun đắp gần nơi Thầy – Thím tạ thế. Hằng năm cứ đến ngày mồng 5 tháng Giêng âm lịch người ta thấy có đôi Bạch – Hắc hổ về tảo mộ, phủ phục gần đó. Về sau, Bạch – Hắc hổ qua đời dân làng an táng ngay sau ngôi mộ Thầy – Thím, nhưng nấm mộ nhỏ hơn.

Để tỏ lòng công đức, dân làng Tam Tân còn lấy ngày 15/9 hàng năm làm ngày lễ tế thu của Thầy – Thím.

Ngày nay khi đến tham quan quần thể di tích Dinh Thầy –Thím (xây dựng 1879), du khách còn được tận mắt chứng kiến những di vật gắn với truyền thuyết, như gốc cây Thầy ngồi đẽo thuyền, bốn ngôi mộ bằng cát trắng, đôi Bạch – Hắc hổ ngồi chầu… Các tượng đá, phù điêu được bố trí hài hòa, tạo cảm giác trang nghiêm mà gần gũi. Nơi đây đã thật sự trở thành trung tâm sinh hoạt văn hóa dân gian lâu đời của làng Tam Tân và trong khu vực, mỗi năm thu hút hàng chục ngàn du khách viếng thăm.

Bên cạnh đó còn có sức hấp dẫn của khung cảnh thiên nhiên, núi rừng, du khách sẽ không quên ghé thăm bãi biển Tam Tân, Mỏm đá chim nằm cách đó không xa để vẫy vùng thoả thích với những con sóng bạc đầu. Để được phơi mình trên những bãi cát trắng mịn màng ngắm rặng dừa xanh tít tắp…

Từ năm 1997, Dinh Thầy – Thím và quần thể mộ phần cách đó độ 2km được Bộ VH - TT (nay là Bộ VHTTDL) công nhận là di tích lịch sử Văn hóa cấp quốc gia.