Xây dựng hành lang pháp lý “siết chặt” trốn thuế, chuyển giá

	Chưa thực hiện khấu trừ thuế giá trị gia tăng với công trình xây dựng từ nguồn vốn ngân sách
	Hệ thống Kho bạc Nhà nước siết chặt kỷ luật, kỷ cương hành chính
	Triển khai kiểm tra, xử lý kỷ luật trong thi hành pháp luật về xử lý vi phạm hành chính

Hiện việc lập kế hoạch thanh tra, kiểm tra thuế hàng năm của cơ quan Thuế được thực hiện theo phương pháp quản lý rủi ro. Ảnh: Thùy Linh

Nghịch lý liên tục mở rộng kinh doanh nhưng vẫn lỗ

Theo số liệu thống kê của Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách (VERP), ước tính trung bình trong giai đoạn 2013 – 2017, mức thuế thất thu do hành vi trốn và tránh thuế mỗi năm dao động trong khoảng 13,3 – 20,7 nghìn tỷ đồng (tương đương 6,4 – 9,9% số thu thuế thu nhập doanh nghiệp). Những con số này lớn gấp khoảng 3 – 4 lần con số vi phạm do các cơ quan quản lý phát hiện hàng năm. Trong đó, mức thất thu thuế mỗi năm từ khu vực FDI có thể lên tới 8.000–9.000 tỷ đồng (4–4,5% số thu thuế thu nhập doanh nghiệp), còn từ khu vực ngoài nhà nước có thể lên tới 10,5 nghìn tỷ đồng (5% số thu thuế thu nhập doanh nghiệp).

Thực tế cho thấy, chính sách ưu đãi thuế, đặc biệt là chính sách ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp đã góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng hiện đại và phát huy các lợi thế so sánh của đất nước. Bên cạnh các tập đoàn kinh tế lớn của nhà nước đã xuất hiện ngày càng nhiều doanh nghiệp tư nhân và doanh nghiệp FDI lớn ở trong nước. Nhiều tập đoàn lớn nổi tiếng trên thế giới đã đầu tư trọng điểm ở Việt Nam như Samsung, Toyota, Honda, Mitshubishi... Doanh nghiệp FDI đã có đóng góp quan trọng vào hoạt động ngoại thương. Kim ngạch xuất khẩu của khu vực FDI chiếm tỷ trọng ngày càng cao trong tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước.

Tuy nhiên, theo PGS.TS Lê Xuân Trường, Trưởng khoa Thuế- Hải quan, Học viện Tài chính, chính sách ưu đãi thuế đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập cần điều chỉnh để phục vụ tốt hơn cho sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội đất nước. Mức ưu đãi cao, diện ưu đãi còn rộng và dàn trải (đặc biệt là ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp) làm suy giảm nguồn thu ngân sách nhà nước trong khi ngân sách nhà nước đang rất thiếu để đáp ứng cho nhu cầu đầu tư phát triển kinh tế - xã hội. Việc lồng ghép chính sách xã hội vào chính sách ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp làm cho chính sách thuế thêm phức tạp, khó quản lý. Điều này đã tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động chuyển giá, đặc biệt là hoạt động chuyển giá của các doanh nghiệp FDI.

“Không phải ngẫu nhiên mà trong giai đoạn 2015 – 2017, có khoảng 50% doanh nghiệp FDI đang hoạt động kinh doanh ở Việt Nam kê khai lỗ, trong đó có nhiều doanh nghiệp kê khai lỗ nhiều năm liền. Tuy kê khai lỗ liên tục, song nhiều doanh nghiệp vẫn tiếp tục mở rộng sản xuất, kinh doanh. Trên thực tế, cơ quan Thanh tra thuế đã chứng minh hành vi chuyển giá của một số doanh nghiệp FDI với số tiền truy thu lên đến hàng trăm tỷ đồng. Chẳng hạn như đã truy thu Metro Việt Nam 507 tỷ đồng, Hualon Corporation Việt Nam 78,1 tỷ đồng”, PGS.TS Lê Xuân Trường phân tích.

Thêm “gọng kìm” ngăn chặn trốn thuế, chuyển giá

Để chống trốn thuế, Việt Nam đã và đang có những thay đổi tích cực liên quan đến các quy định pháp luật về thuế để hội nhập sâu rộng hơn vào nền kinh tế khu vực và thế giới, cải thiện môi trường cạnh tranh bình đẳng và tránh thất thu thuế. Trong những năm qua, ngành Thuế đã có rất nhiều biện pháp quản lý thuế, tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm, đặc biệt là việc lợi dụng chuyển giá để trốn tránh thuế.

Thống kê của Tổng cục Thuế cho thấy, giai đoạn 2010 - 2018, qua hoạt động thanh tra, kiểm tra, cơ quan Thuế các cấp đã phát hiện trên 642,4 nghìn lượt doanh nghiệp vi phạm về thuế thu nhập doanh nghiệp với số tiền vi phạm hơn 35,9 nghìn tỷ đồng, giảm lỗ 185 nghìn tỷ đồng.

Năm 2019, cơ quan Thuế đã tiếp tục thực hiện khoảng 96,2 nghìn cuộc thanh tra, kiểm tra trực tiếp tại doanh nghiệp và kiểm tra hơn 517,5 nghìn hồ sơ khai thuế của doanh nghiệp tại trụ sở cơ quan Thuế, đã kiến nghị xử lý 64,5 nghìn tỷ đồng, từ đó tăng thu cho ngân sách nhà nước 18,8 nghìn tỷ đồng. Đáng chú ý, chỉ riêng việc thanh tra, kiểm tra 579 doanh nghiệp có hoạt động giao dịch liên kết, cơ quan Thuế đã truy thu, truy hoàn và phạt 1.164 tỷ đồng; giảm lỗ 5.854 tỷ đồng.

Theo Tổng cục Thuế, suốt thời gian qua, cơ quan Thuế đã dựa trên kinh nghiệm thực tiễn hàng chục năm, kết hợp với việc áp dụng ứng dụng công nghệ thông tin và bộ tiêu chí đánh giá rủi ro, rà soát các doanh nghiệp có rủi ro cao về thuế, tập trung vào ngành nghề, lĩnh vực có rủi ro, ngành nghề kinh doanh mới, doanh nghiệp có giao dịch liên kết, có dấu hiệu chuyển giá; doanh nghiệp kinh doanh lỗ nhiều năm liên tục, hồ sơ hoàn thuế lớn để xây dựng kế hoạch thanh tra, kiểm tra, phấn đấu thực hiện thanh tra, kiểm tra tại doanh nghiệp đạt tối thiểu 19% số doanh nghiệp đang hoạt động.

Ngoài việc thanh tra, kiểm tra chuyển giá, thời gian vừa qua, cơ quan Thuế vừa thực hiện những cuộc thanh tra toàn diện theo đối tượng để vừa đánh giá việc chấp hành pháp luật về thuế, vừa tổ chức các cuộc thanh tra, kiểm tra chuyên sâu theo từng ngành, từng lĩnh vực trọng điểm.

Hiện việc lập kế hoạch thanh tra, kiểm tra thuế hàng năm của cơ quan Thuế được thực hiện theo phương pháp quản lý rủi ro. Do vậy, những doanh nghiệp có rủi ro cao về thuế sẽ được đưa vào kế hoạch và thực hiện thanh tra, kiểm tra.