Vì sao xuất khẩu cá tra sang EU vẫn ảm đạm?

Chế biến cá tra XK tại Công ty Hùng Hậu (Ảnh DN cung cấp)

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), trong những tháng đầu năm 2021, XK cá tra của các doanh nghiệp Việt Nam đang hồi phục cao hơn dự kiến, với mức tăng 26% đạt 134 triệu USD trong tháng 5, sau khi tăng 25,8 triệu USD đạt 145 triệu USD trong tháng 4. Tính chung, kim ngạch xuất khẩu (XK) cá tra 5 tháng đầu năm đạt 623 triệu USD, tăng 12%.

Theo phân tích của VASEP, XK cá tra hồi phục nhờ các thị trường chính là Mỹ, Trung Quốc, châu Âu tăng mua trở lại. Đặc biệt, thị trường Mỹ có mức tăng mạnh nhất nhờ vắc xin Covid-19 đã được tiêm chủng rộng, các nhà nhập khẩu tăng mua để phục vụ cho dịch vụ ăn uống được hoạt động trở lại. XK cá tra sang thị trường Mỹ trong tháng 5/2021 bứt phá với mức tăng khoảng 200%, đạt 33 triệu USD, đưa kết quả XK 5 tháng đầu năm 2021 lên 135 triệu USD, tăng 57% so với cùng kỳ năm 2020.

Trái với tình hình chung, XK cá tra sang thị trường EU lại tiếp tục giảm sâu. Ba năm trở lại đây, giá trị XK cá tra sang EU vẫn chưa thể thoát khỏi mức tăng trưởng âm ảm đạm. XK cá tính đến nửa đầu tháng 5/2021, tổng trị giá XK cá tra sang thị trường EU đạt 39,4 triệu USD, giảm 26,2% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, trị giá XK sang Hà Lan giảm 21,7%; Tây Ban Nha giảm 33%; Đức giảm 50,8% và Bỉ giảm 38,2%, so với cùng kỳ năm trước.

VASEP cho biết, nguồn tin từ một số nhà nhập khẩu lớn của EU, năm 2020, thị trường thủy sản EU bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi Covid-19, các biện pháp giãn cách ở Italy, Pháp, Đức... tác động không nhỏ tới lưu thông vận chuyển hàng hóa nội khối và ngoại khối. Đầu năm 2021, thị trường bán lẻ EU tăng mạnh, tăng 30% so với năm trước. Tuy nhiên, ngành dịch vụ thực phẩm (nhà hàng, khách sạn...) vẫn rất chậm.

Thêm vào đó, các nhà nhập khẩu theo phương thức FOB bị khó khăn do chi phí vận chuyển đường biển cao, giá bán cá tra ở EU vẫn ổn định, tuy nhiên nhiều nhà nhập khẩu vẫn dè dặt mua hàng. Tháng 3/2021, giá cá tra tại TPHCM khoảng 2,2 USD/kg và 3,3 USD/kg với sản phẩm phile cao cấp, chưa qua xử lý.

Theo bà Tạ Hà, chuyên gia thị trường cá tra của VASEP, hầu hết các sản phẩm cá tra được cung cấp thông qua các nhà nhập khẩu và bán buôn và cuối cùng là dịch vụ bán lẻ và thực phẩm trên khắp châu Âu. Các nhà nhập khẩu chuyên dụng sẽ nhập khẩu các sản phẩm cá tra bằng tàu container (đối với các sản phẩm đông lạnh) sang châu Âu. Họ sẽ bán cá tra trực tiếp cho các phân khúc thị trường có liên quan hoặc gia tăng giá trị cho sản phẩm cá tra trước khi đưa sản phẩm ra thị trường.

Hiện nay, Bangladesh và Trung Quốc là hai đối thủ cạnh tranh với cá tra Việt Nam, tuy số lượng nhập khẩu từ hai thị trường này vẫn chiếm tỷ trọng nhỏ nhưng giá trị nhập khẩu lại ngày càng tăng.

Hiện nay, phần lớn sản phẩm cá tra XK sang EU là sản phẩm cá tra phile đông lạnh. Trong đó, Hà Lan là thị trường XK lớn nhất của DN cá tra Việt Nam, đây cũng vẫn là thị trường nhập khẩu sản phẩm cá tra giá trị gia tăng lớn.

Trong bối cảnh dịch Covid-19 vẫn rất phức tạp, các doanh nghiệp thủy sản cho rằng, diễn tiến XK hai mặt hàng chủ lực là cá tra và tôm sẽ phụ thuộc chủ yếu vào biến động thị trường. Việc triển khai tiêm vắc xin diện rộng ở những thị trường này giúp người dân dần yên tâm, quay lại với các hoạt động du lịch, giải trí và các hoạt động công cộng, do vậy nhu cầu sẽ hồi phục cả ở lĩnh vực nhà hàng, khách sạn và dịch vụ. Thị trường Mỹ sẽ tiếp tục là điểm sáng cho thủy sản Việt Nam, với dự đoán nhu cầu gia tăng với cả tôm, cá tra, cá ngừ và các hải sản khác.

Hiện nay, có khoảng 13 doanh nghiệp XK cá tra sang thị trường Hà Lan, trong đó ba doanh nghiệp XK lớn nhất là NTSF; VINH HOAN CORP và VINH QUANG.