Vạn Thủy Tú Ngư Ông Nam Hải

Hội cầu ngư ở vạn Thủy Tú

Trong tâm thức dân gian ven biển, Ngư Ông là người bảo trợ cho vạn chài. Thuyền chài gặp bão trên biển đều thắp hương khấn vái mong gặp Ngư Ông để được ngài giúp đỡ cho qua nạn. Họ thành kính tin và cũng đã nhiều lần được “ứng”. Con thuyền đang như chiếc lá lênh đênh giữa sóng to gió lớn bỗng như có một điểm tựa vững trãi để qua cơn nguy hiểm. Khi trời yên biển lặng, nhìn thấy cột nước “Ông” phun lên từ xa cũng là lúc bà con thấy luồng cá lớn và tất cả ngư dân đều cho rằng Ngư Ông đã dẫn cá về cho họ.

Bộ xương "ông" ở vạn Thủy Tú (Phan Thiết)

Khi “lụy”, xác “Ông” dạt vào bờ biển nơi nào thì nơi đó có trách nhiệm chôn cất, cúng tế rồi chọn ngày tốt để cải táng - mang xương “Ông” vào lăng thờ. Người đầu tiên nhìn thấy “Ông” sẽ được nhận vinh dự chịu tang, cúng tế như với cha mình.

Người này phải mặc tang phục như một trưởng nam, phải đi giật lùi trước linh cữu và thường xuyên túc trực cho đến hết cuộc ma chay. Tương truyền người nào chịu tang ông thì suốt thời gian chịu tang sẽ khỏe mạnh, mãn tang sẽ gặp nhiều may mắn, làm ăn thịnh vượng.

Dân làng tập trung đông đủ để làm lễ. Ba năm sau sẽ chọn ngày tốt để cải táng, đưa cốt “Ông” vào lăng, vào dinh vạn để thờ. Ngày cải táng “Ông” cũng thường được nhiều vạn chọn là ngày mở hội cầu ngư hàng năm của bà con trong vạn chài. Dọc dải ven biển hình chữ S đã có đến hàng trăm lăng Ông được lập trong suốt chiều dài lịch sử bám biển của ngư dân đất Việt.

Lễ cầu ngư hàng năm của vạn chài là lễ cúng tế Ngư Ông Nam Hải, xin “Ông” cho sóng yên biển lặng, tàu thuyền ra khơi gặp luồng cá lớn... Lễ cầu ngư ở các vạn chài được tổ chức long trọng và thiêng liêng hơn cả tết Nguyên đán. Cũng dễ hiểu thôi vì lao động trên biển cực nhọc và nhiều rủi ro hơn lao động nông nghiệp trên ruộng đồng.

Vạn Thủy Tú là mảnh đất bám biển đầu tiên của ngư dân ở Phan Thiết. Hàng năm lễ hội cầu ngư ở đây là hội chính của ngư dân dải ven biển Phan Thiết. Lễ cầu ngư ở vạn Thủy Tú vừa là lễ cúng “ông Xanh” - một cách gọi Ngư Ông của ngư dân vạn Thủy Tú, cũng là lễ “xuống nước” khai vụ cá nam của bà con.

Hội cầu ngư được mở đầu bằng lễ Nghinh (rước) hồn Ngư Ông và những sinh linh bỏ mình trên biển trở về dinh để làm lễ cúng. Sau đó là Khởi ca - bắt đầu các họat động văn hóa văn nghệ dân gian miền biển, ca hát, đua thuyền, bơi lội... Trong lễ cầu ngư còn có diễn chèo Bá Trạo, chỉ có ở các làng chài. Đội chèo, tượng trưng cho những ngư phủ, dưới sự điều khiển của Tổng mũi, Tổng lái, Tổng trung, hát múa mô phỏng các động tác chèo thuyền, vật lộn với biển cả, bủa lưới, kéo cá...

Dinh vạn Thủy Tú là nơi thờ Ngư Ông Nam Hải như nhiều nơi khác có lăng Ông. Nhưng Ngư Ông ở vạn Thuỷ Tú là một Ngư Ông đặc biệt - đặc biệt vì kích thước đồ sộ của “Ông”. Theo các nhà khoa học nghiên cứu trên bộ xương đang được thờ trang trọng ở vạn Thủy Tú thì đây là một “ông” cá voi lưng xám khổng lồ dài 22m và nặng khoảng 65 tấn.

Đây là Ngư Ông lớn nhất đã được tìm thấy ở Việt Nam và có lẽ cũng lớn nhất vùng Đông Nam Á. Dân vạn Thủy Tú phải xây riêng một ngôi nhà dài để đặt cốt “Ông”. Cùng với “Ông” lớn nhất, ở đây còn hài cốt của hơn một trăm “ông” khác được đặt trong hậu điện.

Lễ hội cầu ngư ở vạn Thủy Tú ngày 20 tháng 4 (âm lịch) hàng năm thu hút hàng vạn bà con quanh vùng và du khách. Dinh vạn Thủy Tú cũng là một điểm thu hút khách du lịch của Phan Thiết tới tìm hiểu về tín ngưỡng dân gian miền biển và chiêm ngưỡng một kỳ quan của tạo hóa - một Ngư Ông độc nhất vô nhị ở Việt Nam.

Bài và ảnh: Ngữ Thiên