Tiềm năng trên giấy, thách thức hiện hữu

Tuy nhiên, CPTPP có hiệu lực không có nghĩa đảm bảo cho Việt Nam có một “tấm vé thông hành” vào thị trường 500 triệu dân trong khối. Trong câu chuyện này, vấn đề rất đáng chú ý là, CPTPP có hiệu lực hơn nửa năm nay, nhưng sự chuẩn bị của DN trong nước và cả các bộ, ngành, địa phương vẫn còn đang tỏ vẻ “hụt hơi”.

Kết quả điều tra của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam về sự quan tâm của DN với CPTPP cho thấy: Trong số 8.600 DN tham gia khảo sát chỉ có tới 26% DN đã có mức độ quan tâm nhất định tới CPTPP khi có tìm hiểu về hiệp định này. Vẫn còn có tới hơn 70% DN lại chưa rõ về hiệp định này.

Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) cũng tiết lộ, kể từ khi CPTPP có hiệu lực, chỉ có 12 câu hỏi liên quan tới CPTPP được các DN gửi đến Bộ Công Thương. Điều này còn quá khiêm tốn so với cộng đồng DN đông đảo của Việt Nam.

Không quan tâm, không tìm hiểu, không hỏi han… về một hiệp định quan trọng bậc nhất và có những đòi hỏi cao bậc nhất như CPTPP, thì DN có “công cụ” gì để tận dụng được lợi thế của CPTPP? Những hiểu biết chỉ là con số 0 tròn trĩnh không đưa DN Việt tiếp cận được thị trường rộng lớn này. Trái lại, Việt Nam thậm chí có thể sẽ còn phải nhận thêm quả đắng từ CPTPP. Bởi, Việt Nam coi 10 nước thành viên CPTPP còn lại là thị trường để khai phá, thì 10 DN còn lại ấy cũng coi Việt Nam là thị trường béo bở với gần 100 triệu dân.

Cạnh tranh tăng lên khi tham gia CPTPP có thể làm cho một số DN, trước hết là các DN vẫn dựa vào sự bao cấp của Nhà nước, các DN có công nghệ sản xuất và kinh doanh lạc hậu lâm vào tình trạng khó khăn, thậm chí phá sản, kéo theo đó là khả năng thất nghiệp trong một bộ phận lao động sẽ xảy ra. Đó là thực tế DN Việt Nam phải đối mặt và thực tế ấy không phải quá xa vời nếu nhìn vào sức cạnh tranh của nhiều ngành hàng Việt Nam. Bài học của việc gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) vẫn còn nguyên giá trị khi Việt Nam mới chỉ tận dụng được phần nào việc gia nhập tổ chức này.

Đến thời điểm hiện tại, với CPTPP hay với bất kỳ Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới nào khác mà Việt Nam tham gia, quan điểm của nguyên Bộ trưởng Bộ Thương mại Trương Đình Tuyển trong bài viết về chủ đề "10 năm Việt Nam gia nhập WTO" vẫn còn nguyên giá trị: “Cơ hội tự nó không biến thành lợi ích, cũng không tự nó chuyển thành sức mạnh trên thị trường mà phụ thuộc vào hành động của chủ thể. Chủ thể ở đây là DN và Nhà nước… Nếu không tận dụng tốt cơ hội, thách thức sẽ lấn át và có thể chuyển thành những khó khăn dài hạn rất khó khắc phục”.