Tết Nguyên Đán- Một di sản văn hóa

Tuy nhiên dưới góc nhìn văn hóa với sự tôn trọng đa dạng văn hóa của các cộng đồng, với những giá trị lịch sử tích lũy lâu dài của một cộng đồng có nền văn minh riêng của mình, chúng tôi nhìn nhận Tết như là một di sản văn hóa hàng đầu của dân tộc Việt Nam, xứng đáng được thấu hiểu, bảo tồn, phát huy phát triển và quảng bá.

Ít nhất hai ngàn năm, khi cộng đồng Việt cổ tiếp xúc với âm lịch, tết Nguyên đán đã được thực hành trong đời sống văn hóa như là thành phần cơ hữu của toàn bộ hệ thống, nó là thời điểm tích lũy, bùng nổ những ứng xử, những thành tựu văn hóa của cả một cộng đồng. Di sản văn hóa đặc biệt này thể hiện ở chỗ:

1.Tết cho tất cả mọi người: Sự bao dung của Tết là rộng lớn nhất. Tất cả mọi người đều có Tết như một lẽ đương nhiên mà vòng quay thời gian cho họ. Lớn bé trẻ già, mọi tư cách công dân và kể cả những trường hợp không còn tư cách đó vẫn được đón Tết của mình. Tùy từng điều kiện nhưng Tết là lúc người ta bao dung cho mỗi số phận, mỗi mảnh đời được sống trong trời đất này. Không ai tước đoạt được của ai cái tâm thức Tết như một thời điểm người ta nghĩ về cuộc đời về số phận, về dự định tương lai, về lẽ sống cùng đồng loại.

2.Tết cho mọi tộc người: Đây là một quá trình lâu dài mang tính lịch sử để bảo vệ và xây dựng nên Tổ quốc Việt Nam hôm nay. Trong sự tích lũy văn hóa, có thể có những tộc người bước vào lễ hội năm mới ở một thời điểm khác nhau, nhưng khi đã hòa đồng trong cộng đồng quốc gia, tất cả đều chung một niềm vui tết Nguyên đán. Quá trình dựng xây dân tộc đã đem đến thành quả này như là một động thái lịch sử cần được thừa nhận và bảo vệ. Động thái này cố kết dân tộc ở một tầm độ sâu sắc nhất.

3.Tết cho mọi tôn giáo: Mỗi tôn giáo có ngày lễ trọng riêng của mình nhưng họ đều cùng chung cái Tết dân tộc. Đây là tư cách quốc gia, tư cách thể chế mà mọi công dân đều đồng thuận. Sự tôn trọng quyền tín ngưỡng bao giờ cũng song song với tinh thần dân tộc, lòng yêu nước ngàn đời đã cố kết nhau trong một cộng đồng quốc gia.

4.Tết là thời điểm bùng nổ những tâm thức văn hóa: Là lễ hội đánh dấu sự luân chuyển thời gian, trong mọi cộng đồng đều dành cho Tết những ứng xử tốt đẹp nhất: Sự tôn kính với tổ tiên trong cảm thức uống nước nhớ nguồn qua các nghi lễ, sự tôn trọng người trên trong ứng xử xã hội, sự yêu thương đối với trẻ em, thế hệ tương lai, sự trợ giúp với những số phận kém may mắn gần thì trong nhà ngoài họ, xa thì nghĩa xóm tình làng, từ thiện xã hội.

5.Trong mỗi con người, Tết là dịp người ta thanh toán những nợ nần năm cũ để thanh thản bước sang năm mới. Trước bàn thờ tổ tiên, đối diện với lòng mình, người ta ngẫm về cái được, cái chưa được năm qua và kì vọng vào những thành đạt hơn của năm tới.

Dịp Tết, người ta mở rộng lòng đón khách với những ngôn từ lịch sự, chúc tụng nhau có đời sống tốt đẹp hơn. Người ta kiêng nói những điều không thanh nhã trong ngày đầu năm mới. Những thuần phong mỹ tục được phát huy, những hủ tục được khắc phục, một sự tử tế cộng đồng lan tỏa.

6.Trên phương diện cộng đồng, Tết là dịp mà sắc màu được bùng nổ khắp các không gian sống: Trang hoàng nhà cửa, xóm ngõ phố phường; người người cố gắng ăn mặc đẹp hơn, cờ hoa tưng bừng khắp nơi… sự bừng tỉnh của đất trời sau một năm lam lũ làm ăn…

Có thể nói rằng, không một lễ hội nào đối với người Việt sánh với Tết cả về tầm độ rộng lớn của nó. Cách đây dăm năm, Hàn Quốc đưa tết Trung thu vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể của họ để UNESCO công nhận. Tất nhiên là vấp phải sự phản đối của nước khác. Với Tết cổ truyền của chúng ta cũng như nhiều nước phương Đông, hà cớ gì không xứng đáng là một di sản văn hóa, đóng góp cho thế giới một bản sắc văn hóa cần được thức nhận, thừa nhận. Vấn đề của chúng ta là tổ chức Tết như thế nào để tốt đẹp hơn chứ không thể là bỏ nó đi.