Tăng tính chủ động tài khóa thông qua dự báo trung hạn

Ông Nguyễn Minh Tân- Phó Vụ trưởng Vụ Ngân sách Nhà nước, Bộ Tài chính phát biểu tại hội thảo.

Nâng cao chất lượng dự báo

Phát biểu tại Hội thảo, ông Nguyễn Minh Tân - Phó Vụ trưởng Vụ Ngân sách Nhà nước, Bộ Tài chính cho biết: Việc xây dựng dự toán NSNN hàng năm có ưu điểm nổi bật là tính chính xác cao so với các kế hoạch tài chính trung hạn, do thời gian dự báo ngắn, dễ làm, dễ thực hiện, nhưng lại thiếu tính linh hoạt, chủ động trước các biến động lớn về kinh tế, xã hội, môi trường,...

Nhưng thực tế cho thấy, việc lập dự toán NSNN hàng năm đã không lường trước được các rủi ro sẽ xảy ra 3- 5 năm sau đó, do đó không có giải pháp phù hợp để hạn chế bội chi, kiểm soát nợ công vào những năm kinh tế phát triển thuận lợi, dành dư địa cho những năm khó khăn. Vì vậy, khi sự phát triển của nền kinh tế có xu hướng giảm sút, nguồn thu NSNN gặp khó khăn thì cả bội chi ngân sách và dư nợ công đều có xu hướng tăng mạnh, bội chi NSNN trong một số năm đã vượt ngưỡng cho phép.

Hơn nữa, dự toán NSNN hàng năm có xu hướng tập trung vào các nhu cầu cụ thể của từng năm, dẫn tới phân tán nguồn lực, chưa tập trung vào các ưu tiên chiến lược trong trung dài hạn của nền kinh tế và tổng hợp nhu cầu của các năm thường vượt khả năng cân đối nguồn lực trong cả giai đoạn.

Nhiều nhiệm vụ chi kéo dài trong một số năm, nhưng lập dự toán NSNN hàng năm không tính toán nhu cầu ngân sách từ khi bắt đầu, đến khi kết thúc nhiệm vụ chi, do đó không đảm bảo được việc bố trí kinh phí thực hiện nhiệm vụ, là một trong những nguyên nhân dẫn tới việc kéo dài thời gian thực hiện, lãng phí, nợ đọng...

Nhìn nhận được những bất cập đó, Bộ Tài chính đã tổ chức thực hiện thí điểm lập Kế hoạch Tài chính và Chi tiêu trung hạn 3 năm trong giai đoạn 2004-2009 ở 4 Bộ: Giáo dục và Đào tạo, Y tế, Giao thông vận tải và Nông nghiệp và Phát triển nông thôn; 3 địa phương: Hà Nội, Vĩnh Long và Bình Dương.

Theo báo cáo thí điểm, tuy mới chỉ thực hiện ở diện hẹp nhưng việc lập Kế hoạch Tài chính và Chi tiêu trung hạn đã góp phần nâng cao chất lượng công tác dự báo các chỉ tiêu kinh tế-xã hội, dự báo tài khóa trung hạn tại các cơ quan được thí điểm; góp phần nâng cao hiệu quả phân bổ, quản lý và sử dụng NSNN; từng bước nâng cao tính minh bạch trong quản lý tài chính ngân sách; xây dựng sự gắn kết trong công tác xây dựng dự toán ngân sách năm và phát hiện các khuyết điểm, hạn chế của quy trình ngân sách.

Ông Nguyễn Minh Tân cũng cho biết thêm: Luật Ngân sách Nhà nước (NSNN) số 83/2015/QH13 đã được Quốc hội khóa XIII, kỳ họp thứ 9 thông qua ngày 25-6-2015 và có hiệu lực thi hành từ ngày 1-1-2017, trong đó giao Chính phủ quy định chi tiết việc lập Kế hoạch Tài chính 5 năm và Kế hoạch Tài chính – NSNN 3 năm với kỳ vọng phát huy được những mặt tích cực của việc dự báo tài khóa trung và dài hạn.

Thực hiện sự phân công của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài chính đã chủ trì, thành lập Ban soạn thảo để nghiên cứu, xây dựng dự thảo Nghị định quy định chi tiết lập các kế hoạch này, trong đó, Vụ NSNN được giao làm thường trực Tổ soạn thảo Nghị định giúp việc cho Ban soạn thảo Nghị định.

Quang cảnh hội thảo.

Đưa mục tiêu vĩ mô vào ngân sách

Chia sẻ vấn đề này, ông Marc Christoph Schumacher – Trưởng nhóm Dự án hiện đại hóa nền tài chính công cho biết, Kế hoạch Tài chính trung hạn đưa ra một hướng tiếp cận mới cho hoạt động quản lý tài chính công và lập dự toán ngân sách thông qua các ưu tiên phân bổ nguồn lực giúp xác định các mức độ, thành phần chi tiêu công phù hợp với nhu cầu mới; từ đó giải quyết các hạn chế thường thấy trong ngân sách hàng năm.

Kế hoạch triển khai hiệu quả quyết định chi tiêu công phải dựa vào các nguồn lực sẵn có và việc phân bổ ngân sách dựa trên các ưu tiên chi và các dịch vụ công được thực hiện có hiệu quả. Việc lập Kế hoạch Tài chính trung hạn giúp đạt được 3 mục tiêu lớn của quản lý chi tiêu công đó là: tính tuân thủ tài khóa, hiệu suất phân bổ và hiệu suất kỹ thuật.

Việc này đòi hỏi các nhà hoạch định chính sách phải xem xét tới tất cả các ngành, các chương trình, dự án để tái cơ cấu các khoản chi nhằm phục vụ tốt nhất các mục tiêu chính sách đã đặt ra cũng như trong Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội. Kế hoạch này giúp chuyển tải các mục tiêu và hạn chế tài khóa vĩ mô vào tổng ngân sách và các kế hoạch chi cụ thể theo các ưu tiên chi tiêu chiến lược.

Tuy nhiên, sự thành công của việc triển khai Kế hoạch Tài chính trung hạn và các tác động đối với quản lý ngân sách và hoạt động tài khóa là khác nhau và được quyết định bởi nhiều điều kiện khác nhau.

Theo ông Jean-Marc Lepain, Chuyên gia quốc tế đến từ Cơ quan hợp tác quốc tế Đức GIZ, kinh nghiệm quốc tế có hai công cụ lập kế hoạch tài khóa chính là Khuôn khổ tài khóa trung hạn và Khuôn khổ chi tiêu trung hạn.

Trong đó cần lưu ý Khuôn khổ tài khóa trung hạn vì đây là những dự báo tài khóa vĩ mô (tổng thu, chi, cân đối) và là một bản trình bày các mục tiêu chính sách tài khóa và chỉ tiêu nhất quán với việc ổn định kinh tế vĩ mô và bền vững tài khóa.

Khuôn khổ tài khóa trung hạn được xây dựng dựa trên những dự báo kinh tế vĩ mô trung hạn thực tế và nhất quán trong nội bộ. Các thực hành tốt cùng với việc đánh giá các rủi ro tài khóa một cách minh bạch sẽ hỗ trợ quá trình dự báo được chính xác hơn.

Riêng ở Việt Nam, việc đưa ra các phân tích kinh tế vĩ mô và dự báo thu toàn diện, quản lý nợ hiệu quả, mối liên hệ giữa kế hoạch 5 năm và kế hoạch 3 năm cũng như việc tích hợp kế hoạch đầu tư các năm tại cả cấp Trung ương và địa phương sẽ là những yếu tố then chốt cho thành công của việc triển khai Kế hoạch Tài chính trung hạn.

Tại hội thảo, các đại biểu đại diện cho các bộ, ngành, địa phương cũng tích cực tham gia ý kiến, thảo luận theo tổ và toàn thể để cùng làm rõ tính pháp lý trước khi Nghị định được ban hành.

Tiếp thu ý kiến đóng góp của các đại biểu, đại diện Vụ NSNN ghi nhận tất cả các góp ý vào dự thảo và sẽ tổng hợp để hoàn thiện dự thảo trình Chính phủ ban hành, đảm bảo tính khả thi khi đưa vào thực tế.