Sương đang tan trên đỉnh Dào San

Những người nghiện ở xã Dào San quyết tâm đoạn tuyệt “nàng tiên nâu”

“Con trâu mộng chui vừa lỗ điếu”

Sang đông, sương mù nhuộm trắng xã Dào San. Từng đợt gió bấc thổi như những ngọn roi mây quất vào da thịt. Rét thấu thịt, thấu xương. Mùa đông nơi đây còn có một nỗi khắc nghiệt hơn là đói và nghiện ngập.

Tình trạng nghiện hút là một vấn nạn mà từ lâu, lúc cao điểm xã Dào San có hàng trăm người nghiện. “Nhà có người nghiện là một nỗi thống khổ. Vợ con nheo nhóc, ruộng nương bị bỏ bê, trộm cắp phát sinh…”, ông Ma A Già, Chủ tịch Hội Cựu chiến binh xã cho biết. Vào những ngày mùa đông rét mướt, nhiều trai tráng trong các bản thay vì sửa lại cái nhà cho vợ con bớt rét, che đậy chuồng trâu, chuồng bò thì lại “chân co chân duỗi” bên bàn đèn. Giờ đây nương thuốc phiện đã bị cấm, muốn hút phải bỏ tiền ra mua. Khi không làm được ra tiền thì họ bán đồ đạc trong nhà, của cải không cánh mà bay. Ông Già nói ví von: “Con trâu mộng còn chui vừa lỗ điếu bàn đèn nữa là…”.

Đi qua các bản làng của Dào San vẫn là những gia cảnh bần hàn, đặc biệt là trong nhà những người nghiện không có vật dụng gì đáng giá. Có bản như Sín Sảng A mỗi năm thiếu ăn từ 3-4 tháng, tình trạng thất học, phá rừng, trộm cắp... vẫn còn xảy ra.

Ở đây thích hơn ở nhà

Tình trạng nghiện hút ở các xã biên giới cũng là nỗi lo của các chiến sĩ Biên phòng đồn Dào San. Bởi lẽ ở nơi biên cương, khi mà đời sống bà con gặp muôn vàn khó khăn, cơm ăn chưa đủ no, áo chưa đủ mặc mà người chủ của nhiều gia đình mắc nghiện khiến nhiều hộ thêm kiệt quệ. Thấu hiểu những nỗi khổ đó, các chiến sĩ của đồn Dào San luôn canh cánh một điều: Bằng mọi giá phải giúp những đối tượng nghiện trong xã từ bỏ thuốc phiện. Theo sự chỉ đạo của Bộ Chỉ huy Biên phòng tỉnh Lai Châu, đồn Dào San mở Trung tâm cai nghiện tại cộng đồng.

Trung tâm cai nghiện nằm cạnh UBND xã. Khi chúng tôi đến thăm đã thấy mấy người đàn ông, với vẻ mặt mệt mỏi đang ngồi sưởi nắng. Cạnh đó là các chiến sĩ Biên phòng và cả công an xã. Theo Trung tá Hoàng Văn Mạnh, Đồn trưởng Đồn Biên phòng Dào San, những người này mới cắt cơn được mấy hôm.

Giờ tôi mới để ý Trung tâm cai nghiện luôn cửa đóng then cài, phía ngoài còn chèn thêm nhiều tấm gỗ. “Phải làm chắc chắn như vậy, phòng những người nghiện lên cơn sẽ phá cửa trốn thoát”, nghe Trung tá Mạnh giải thích với chúng tôi như vậy, anh Giàng Seo Mè (một người vừa đến cai được mấy hôm) ở bản U Ly Chải vội giải thích: “Tôi không trốn nữa đâu cán bộ à”. Mè sinh năm 1984 mà đã có mấy năm mắc nghiện. Từ hôm đến đây Mè đã khoẻ dần lên. Không còn cảm giác thèm thuốc và đập phá như mấy ngày đầu nữa.

Khi chúng tôi còn đang mải tiếp chuyện mấy thành viên của Trung tâm thì anh Tráng A Say ở bản U Ly Chải địu cả con đến đây tự nguyện đăng ký cai nghiện. Say vừa đưa vợ đi khám bệnh ở Trạm y tế xã. Vợ Say vì làm nhiều quá mà kiệt sức. Thương vợ, thương con, Say quyết định đập bàn đèn, đến nhờ các chiến sĩ Biên phòng cai nghiện. Say bảo: “Mấy lần trước cán bộ đến vận động nhưng tôi không nghe. Giờ nhìn mấy anh em cùng bản cai được rồi thì tôi tin mình sẽ cai được…”.

Để có được lòng tin với bà con như thế, các cán bộ và chiến sĩ Biên phòng cũng trải qua không ít khó khăn. Vào bất cứ một nhà nào vận động, những người nghiện đều bỏ trốn hết. Ai nể quá thì tiếp qua loa rồi bảo cán bộ về đi, gia đình còn phải đi làm. Nhiều hộ thì treo lá xanh trước cửa nên không ai vào được. Anh Mạnh nhớ lại: “Thời gian đầu tổ công tác nào cũng về báo cáo là không vận động được.

Điều này đặt ra cho lãnh đạo đồn nhiều suy nghĩ, phải khéo hơn nữa trong việc vận động. Đến một lần không gặp thì đến hai lần, sáng, trưa, chiều, tối bóng dáng những người lính Biên phòng luôn thường trực ở các bản. Với phương châm “mưa dầm thấm lâu”, lời nói phải của các chiến sĩ dần dần cũng có người nghe theo.

Mất hàng nửa năm trời, đồn Dào San mới đón được 7 người nghiện lên trung tâm xã cai. Đón được họ lên vất vả một, giữ họ lại trung tâm khó gấp mười lần. Bởi lẽ trước đây xã Dào San đã từng tổ chức các lớp cai nghiện tại cộng đồng nhưng không thành công. Nguyên nhân là người nghiện bỏ trốn hết.

Lần này đồn thực hiện biện pháp “thiết quân luật”, tức là cấm trại tuyệt đối. Mỗi một người nghiện sẽ có 1 chiến sĩ canh chừng. Ai đi đâu hay làm gì, các chiến sĩ này đều đi theo. Ngoài ra đội ngũ cán bộ y tế thường trực 24/24, người nào lên cơn nghiện sẽ được giúp cắt cơn ngay.

Thực ra biện pháp mạnh “cấm trại” chỉ áp dụng trong mấy ngày đầu thôi. Khi “nàng tiên nâu” đã tạm thời xa họ thì việc quản lý, vận động cũng dễ dàng hơn. Các anh nuôi ở đồn cũng vào cuộc. Hàng ngày lo cơm nước chu đáo cho những người nghiện. Theo phản ánh của những người đến Trung tâm cai nghiện thì ở đây thích hơn ở nhà. Bởi lẽ đến trung tâm được ăn uống đầy đủ, được xem ti vi, chăm sóc sức khoẻ… Thỉnh thoảng các chiến sĩ còn tổ chức giao lưu văn nghệ vừa giúp họ quên mùi khói thuốc, vừa thêm thắt chặt tình quân dân.

Bỏ “nàng tiên nâu” về với vợ con

Đợt cai nghiện do đồn Dào San tổ chức ở xã đã thành công ngoài mong đợi. Chúng tôi có may mắn lên đồn vào đúng dịp Trung tâm cai nghiện tiễn đưa những người đã cai nghiện về với gia đình. Có lẽ vui nhất là những bà vợ. Sáng sớm tinh mơ, họ đã dắt theo con cái đến đón chồng về. Quần áo còn ướt đẫm sương nhưng trông ai cũng rạng ngời như hoa buổi sớm.

Anh Say cõng cả con đến Trung tâm để tự nguyện cai nghiện

Chị Giàng Thị Diêu vợ của anh Dì A Phàng cùng 3 đứa con đã lặn lội vượt mấy km đường rừng đến đón chồng về. Vừa nhìn thấy anh Phàng đi ra chị vội chạy đến vui mừng nói bằng tiếng Mông, tôi không hiểu nhưng nhìn nét mặt của họ tươi như hoa. Các chiến sĩ biên phòng dịch lại cho tôi câu chuyện của họ: “Bố nó đã bỏ được thuốc rồi à! Tôi đã nhốt con gà to nhất đàn đón ông về rồi đấy”. Anh Phàng nghe vợ nói vậy, đôi mắt anh ngấn lệ. Đã lâu lắm rồi anh mới cảm nhận được giọng nói của vợ lại ngọt ngào và quan tâm đến mình.

Cách đây hơn chục năm, anh nghe theo lời kẻ xấu dụ dỗ hút thuốc phiện. Một điếu, hai điếu rồi vài ba điếu, hút mãi đâm thành quen, thành nghiện. Từ một người chồng chân chất, lo toan anh biến thành một người hoàn toàn khác. Nhà anh vốn nghèo, cái ăn, cái mặc hàng ngày của vợ con vẫn còn thiếu.

Vậy mà anh cho luôn cả con trâu, con bò (tài sản đáng giá nhất của nhà) qua lõ điếu thuốc phiện. Những lúc tỉnh, nhìn vợ con nheo nhóc, anh cũng muốn đoạn tuyệt với “nàng tiên nâu” cho vợ con bớt khổ. Cái đầu thì nghĩ thế nhưng anh không thể thực hiện được. Vừa rồi, chiến sĩ Biên phòng phải vận động “hết nước hết cái”, anh Phàng mới đồng ý đến cai nghiện. Sau vài buổi bỏ thuốc, anh đã cảm thấy người khoẻ hẳn. Đầu óc đã tỉnh táo. Trước khi về anh hứa với cán bộ Biên phòng: “Lần này, tôi quyết không tái nghiện nữa…”.

Cùng đến cai nghiện với anh Phàng còn có 4 người ở bản khác. Trong đó có ông Lý A Xe ở bản U Ly Chải. Đã ngoài năm mươi tuổi đầu, ông có cháu nội, cháu ngoại đề huề rồi. Chỉ có điều hàng ngày ông vẫn hút thuốc phiện. Con cháu vận động ông bỏ thuốc, ông còn mắng các con: “Tao mà bỏ thuốc là tao sẽ chết”. Chỉ đến khi Đồn Biên phòng, cán bộ xã, bản đến vận động, ông mới chịu đi cai nghiện. Giờ thì ông thấm thía cái cảnh tự do khi không còn lệ thuộc vào “nàng tiên nâu” nữa.

Quỳnh Nhi