Quy hoạch vùng thủ đô: Theo hướng nào?

Việc quy hoạch vùng Thủ đô sẽ tạo mối liên kết kinh tế - xã hội giữa các vùng. Ảnh: ST

Còn thiếu tính đồng bộ

Chủ trương di dời các cơ sở công nghiệp ô nhiễm, cơ sở giáo dục, y tế, trụ sở các bộ, ngành ra khỏi trung tâm thành phố rất chậm. Hiện chưa có cơ sở y tế - giáo dục nào được triển khai di dời; một số trụ sở các bộ ngành đã được di dời nhưng trụ sở cũ vẫn sử dụng…

Tại hội thảo với chủ đề "Vùng Thủ đô Hà Nội - Hiện trạng và tầm nhìn phát triển", Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trịnh Đình Dũng đánh giá: Bên cạnh kết quả đã đạt được, công tác quy hoạch và đầu tư xây dựng vùng Thủ đô vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập. Việc cụ thể hóa Quy hoạch xây dựng vùng Thủ đô còn chậm, còn thiếu nhiều quy hoạch chuyên ngành, quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết; chất lượng một số đồ án quy hoạch còn hạn chế, thiếu tính đồng bộ với quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội, các quy hoạch ngành và các chiến lược phát triển cấp vùng, cấp quốc gia; việc điều chỉnh quy hoạch còn khá phổ biến, ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế, đầu tư. Công tác quản lý phát triển đô thị, khu công nghiệp cũng còn nhiều bất cập, mặc dù phát triển nhanh về quy mô nhưng còn thiếu đồng bộ, nhất là hệ thống hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội. Mô hình phát triển đô thị, khu công nghiệp hiện còn thiếu tính bền vững.

Trong báo cáo tham luận gửi các đại biểu tham dự hội nghị, thành phố Hà Nội cũng đã thừa nhận hàng loạt những bất cập và hạn chế như: Sau 3 năm Quy hoạch chung xây dựng thủ đô Hà Nội mới được phê duyệt dẫn đến ảnh hưởng tới tiến độ triển khai thực hiện Quy hoạch xây dựng vùng Thủ đô. Một số công trình hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng kinh tế - xã hội cấp vùng, liên vùng cũng chậm triển khai đầu tư xây dựng do phụ thuộc vào cơ chế chính sách, công tác giải phóng mặt bằng, tái định cư và năng lực nhà thầu, như: Đường Hà Nội - Hải Phòng, đường Hà Nội - Lào Cai; Khu công nghệ cao sinh học, Khu trung tâm Hội nghị Triển lãm quốc gia…

Đặc biệt, chủ trương di dời các cơ sở công nghiệp ô nhiễm, cơ sở giáo dục, y tế, trụ sở các bộ, ngành ra khỏi trung tâm thành phố rất chậm. Hiện chưa có cơ sở y tế - giáo dục nào được triển khai di dời; một số trụ sở các bộ ngành đã được di dời nhưng trụ sở cũ vẫn sử dụng…

Đối với các tỉnh, thành trong vùng, ông Ngô Trung Hải, Viện trưởng Viện Quy hoạch đô thị - nông thôn quốc gia cho rằng: Các tỉnh vẫn phát triển theo định hướng riêng và các kế hoạch chia sẻ giữa các vùng còn mờ nhạt. Điển hình như những vấn đề cần có cam kết chung sức như: Bảo vệ nguồn nước mặt (Sông Đà), quản lý môi trường nước thải (Sông Cầu, Sông Nhuệ, Sông Đáy), đặc biệt là việc chia sẻ các công trình hạ tầng “nhạy cảm” như: Chất thải rắn, nghĩa trang còn gây nhiều tranh luận.Trong khi đó, tốc độ đô thị hóa tại vùng thủ đô nhanh nhưng còn thiếu bền vững. Khu kinh tế hạt nhân tạo sức lan tỏa còn rất mờ nhạt điều này khiến quy hoạch sẽ bị “đầu to” khi tập trung hết vào Hà Nội mà không thể phát triển theo hướng lan tỏa.

Nhiều kịch bản mới

Tại Hội thảo, Viện Quy hoạch phát triển đô thị vùng (IAU) - Ile de France (Pháp), đơn vị được Bộ Xây dựng chọn làm tư vấn nghiên cứu lập đồ án điều chỉnh quy hoạch vùng Thủ đô đến năm 2030, tầm nhìn 2050 đã đưa ra 2 ý tưởng quy hoạch dựa trên 2 kịch bản tăng trưởng kinh tế - xã hội đến năm 2030. Kịch bản một, nếu tăng trưởng kinh tế ở mức trung bình, vùng Thủ đô được phát triển theo hướng Thủ đô tập trung và đa cực. Khi đó, trục tam giác kinh tế của vùng sẽ là Hà Nội - Hải Dương - Vĩnh Phúc, trong đó Hà Nội vẫn đóng vai trò quan trọng và có nhiệm vụ phát triển dịch vụ đô thị thay thế dịch vụ nông thôn. Trong kịch bản này, cần cân nhắc hành lang để không bị đô thị hóa, như đối với các vùng thuộc Hà Tây (cũ), nên chuyển dịch thành khu nông nghiệp và làng nghề truyền thống để phát triển du lịch bền vững, bảo vệ nông thôn để không bị đô thị hóa. Và để kết nối, cần phát triển đường sắt cao tốc Hà Nội - Hải Dương, Hà Nội - Bắc Ninh.

Kịch bản thứ hai là kinh tế tăng trưởng cao, dân số vùng Thủ đô năm 2030 là 21,5 triệu người, thì Hà Nội là trung tâm lõi và kết nối với nhiều địa phương, tích hợp thành đô thị đa cực. Giao thông kết nối là hệ thống đường sắt cao tốc trên mặt đất và tàu điện ngầm nội đô, đường cao tốc, nhất là với ga Yên Viên, Bắc Ninh, Hải Dương… IAU đề xuất xây dựng đường sắt cao tốc từ Hà Nội đi Vinh, Lào Cai, Hải Phòng, Quảng Ninh và 3 đầu mối trung chuyển tại Ngọc Hồi, Bắc Hồng và Gia Lâm. Và cấu trúc mạng lưới giao thông vùng Thủ đô hạn chế tối đa giao thông quá cảnh xuyên qua trung tâm TP Hà Nội.

Đóng góp vào quy hoạch vùng Thủ đô, TS. Trần Trọng Hanh, Hội Kiến trúc Việt Nam cũng đưa ra 3 ý tưởng quy hoạch theo các mô hình: Mô hình “bàn tay xòe” với 8 thành phố trung tâm; mô hình “phi tập trung và cân bằng sinh thái” với Thủ đô Hà Nội là trung tâm và các cụm đô thị láng giềng với “xương sống” tăng trưởng là Hà Nội - Vĩnh Phúc - Bắc Ninh và mô hình thứ ba là mô hình cấu trúc không gian lai ghép dựa trên vùng đô thị liên hiệp tập trung gồm 3 cụm đô thị Hà Nội - Vĩnh Phúc - Bắc Ninh và các hành lang hướng tâm.

Theo PGS.TS Lưu Đức Hải, Viện trưởng Viện Quy hoạch đô thị - nông thôn, việc điều chỉnh quy hoạch vùng Thủ đô là cần thiết, giúp tạo sự phát triển tương đồng với thế giới, vì thực tế hiện nay liên kết kinh tế xã hội giữa các vùng còn lỏng lẻo, hạn chế rất nhiều đến tiềm năng phát triển kinh tế của các tỉnh. Việc lập quy hoạch vùng sẽ để tạo mối quan hệ cung cầu cũng như trách nhiệm giải quyết các khó khăn và thách thức trong vùng theo hướng hài hòa. Điều chỉnh quy hoạch cũng sẽ làm cơ sở cho việc quy hoạch vùng tỉnh, quy hoạch chung các đô thị, quy hoạch xây dựng nông thôn mới và các quy hoạch ngành.

Xuân Thảo