"Cách đọc Chí Phèo của anh Nguyễn Sóng Hiền không phải cách đọc tác phẩm nghệ thuật"

Anh Nguyễn Sóng Hiền cho rằng tác phẩm Chí Phèo nên đưa ra khỏi chương trình sách giáo khoa THPT. Ảnh internet.

Anh Nguyễn Sóng Hiền cho rằng: “Ở khía cạnh văn học, tác phẩm có thể được đánh giá là thành công về phong cách viết. Tuy nhiên, đứng trên góc độ giáo dục, theo quan điểm cá nhân, tôi cho rằng cần cân nhắc kỹ lại. Liệu có nên vẫn tiếp tục giữ trong chương trình phổ thông hay không, khi mà bản thân tác phẩm "Chí Phèo" không có ý nghĩa nhiều về mặt giáo dục, mà ngược lại, có thể có những tác động xấu về mặt nhận thức của học sinh?”.

Theo anh Nguyễn Sóng Hiền, nhân vật Chí Phèo trong tác phẩm được đại diện cho tầng lớp nông dân bị lưu manh hoá là phiến diện, mang tính áp đặt. Chí Phèo chỉ là bi kịch của một cá nhân. Việc cường điệu hoá cặp Chí Phèo- Thị Nở, xem như xứng đôi vừa lứa, dường như không phải chủ ý của nhà văn Nam Cao. Chí Phèo là tên tội phạm, kẻ lưu manh, còn Thị Nở là cô gái đáng thương, thiểu năng bị xâm hại hơn là cuộc tình.

Việc Chí Phèo giết Bá Kiến sau khi uống rượu say cũng là hành động không thể dung thứ, cho dù nhiều học giả và nhà phê bình hình tượng hoá đó là sự phản kháng của tầng lớp bần nông đối với giai cấp cường hào, ác bá.

Sau khi ý kiến của nghiên cứu sinh này đưa ra đã tạo nên một làn dư luận tranh cãi gay gắt về việc có hay không nên bỏ tác phẩm Chí Phèo khỏi chương trình sách giáo khoa lớp 11. Cô Trịnh Thị Tuyết, giáo viên môn Ngữ Văn, trường THPT Chu Văn An (Hà Nội) nêu quan điểm: Mỗi người đều có quyền đưa ra quan điểm riêng của mình, tôn trọng sự khác biệt là nguyên tắc sống nhân văn nhất.

Tuy nhiên, điều đó không đồng nghĩa với việc chúng ta giúp lan truyền và chấp nhận những phát ngôn có thể gây phương hại tới những giá trị đích thực trong cộng đồng. Loại bỏ tác phẩm Chí Phèo ra khỏi chương trình sách giáo khoa phổ thông là ý kiến tuyệt đối không thể chấp nhận.

Theo cô Tuyết, tiến bộ trong văn học có khác với tiến bộ trong lĩnh vực khoa học kỹ thuật. Những thành tựu của khoa học thời kì trước sẽ trở nên lạc hậu và có thể bị đào thải bởi sự xuất hiện thành tựu khoa học thời kỳ sau ưu việt hơn. Riêng văn học nghệ thuật, những tác phẩm đã được khẳng định giá trị sẽ tồn tại vĩnh hằng, những giá trị đích thực sẽ luôn được làm mới trong tầm đón nhận của mỗi thời đại nối tiếp.

“Là một kiệt tác của văn học hiện thực phê phán giai đoạn 30-45, tôi tin truyện ngắn Chí Phèo luôn xứng đáng tồn tại bên cạnh bất kì tác phẩm nào trong các giai đoạn trước và sau nó. Và quan điểm của tôi là phải giới thiệu cho học sinh bản hoàn chỉnh của truyện ngắn, không lược bỏ cắt xén, bởi giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm chỉ được cảm nhận đúng đắn trong chỉnh thể”, cô Tuyết cho biết.

Trước thông tin này, nhà văn Phạm Xuân Nguyên cho biết, truyện ngắn Chí Phèo được tác giả Nam Cao viết từ năm 1941 đó là một tác phẩm văn học, một văn bản nghệ thuật. Đối với một thông báo, văn bản phải rõ ràng, không được mơ hồ, còn văn bản nghệ thuật, một truyện ngắn, tiểu thuyết, một bài thơ rất đa nghĩa và có những mã nghệ thuật riêng.

Cách đọc tác phẩm Chí Phèo của anh Sóng Hiền không phải là cách đọc một văn bản nghệ thuật. "Tôi cho rằng, cách đọc tác phẩm văn học của anh Sóng Hiền giống cách đọc một báo cáo hình sự", ông Phạm Xuân Nguyên nhấn mạnh.

Ông Phạm Xuân Nguyên cho rằng: “Khi đọc một tác phẩm truyện ngắn, người đọc phải biết được cấu trúc, kết cấu của truyện ngắn và các nhân vật phải đặt trong khung cảnh, bối cảnh nghệ thuật tác giả đã tạo ra cho nhân vật hoạt động, để tính cách nhân vật phát triển”.

Theo đó, tác phẩm Chí Phèo của nhà văn Nam Cao là một văn bản nghệ thuật, người đọc phải có cách đọc để giải mã tác phẩm nghệ thuật đó. Khi tác phẩm được đưa vào trong nhà trường, thông qua sách giáo khoa giáo viên phải phân tích tác phẩm văn học để học sinh hiểu ý nghĩa của tác phẩm.

Đặc biệt, giáo viên phải phân tích, lý giải cho học sinh hiểu, tại sao Chí Phèo lại có có hành động cưỡng bức đối với Thị Nở và tại sao từ anh Chí hiền lành trở thành Chí Phèo và từ một thanh niên chất phát trở thành quỷ dữ của làng Vũ Đại.

“Còn nói là hình ảnh như đâm chém, cưỡng bức… sẽ ảnh hưởng đến học sinh thì hiện nay báo chí truyền hình cũng đăng tải liệc tục các thông tin về những vụ án nghiêm trọng trong xã hội và học sinh không miễn nhiễm được. Chí Phèo là một một hình tượng văn học làm sao có thể tác động đến học sinh”, ông Phạm Xuân Nguyên nêu quan điểm..

Đánh giá về những tác phẩm văn học được đưa vào chương trình sách giáo khoa, ông Phạm Xuân Nguyên cho biết: Hiện nay, giáo dục cũng đang cải tiến cải cách, đổi mới chương trình và đưa vào sách giáo khoa những tác phẩm văn học có nhiều giá trị nghệ thuật giá trị văn chương.

“Trước đây, chúng ta đưa vào sách giáo khoa những tác phẩm văn học thô sơ, không có mấy tính nghệ thuật, những tác phẩm đó dần dần được loại ra. Nhưng tác phẩm văn sau đưa vào sách giáo khoa có tính nghệ thuật cao, đòi hỏi người biên soạn sách và những giáo viên văn phải thấu hiểu được tính nghệ thuật trong các tác phẩm văn học", ông Nguyên nhận định.