Nỗ lực xây dựng Hải quan Việt Nam chính quy, hiện đại, ngang tầm các nước phát triển

Thứ trưởng Nguyễn Đức Chi dự và phát biểu chỉ đạo Hội nghị tại điểm cầu trụ sở Tổng cục Hải quan. Ảnh: Quang Hùng

Điểm sáng chống buôn lậu

Theo báo cáo tại hội nghị, năm 2023, với quyết tâm, nỗ lực của toàn thể cán bộ, công chức, viên chức và người lao động trong toàn Ngành, Tổng cục Hải quan đã tổ chức, triển khai cụ thể hóa các Nghị quyết của Đảng, Quốc hội, Chính phủ thành các nhiệm vụ chuyên môn và đạt được những kết quả đáng ghi nhận.

Tiêu biểu là công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm; chống buôn lậu, gian lận thương mại...

Năm 2023, trước tình hình hoạt động buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa vẫn tiềm ẩn, diễn biến phức tạp, cơ quan Hải quan đã phát hiện các vụ việc vi phạm liên quan đến buôn lậu, gian lận thương mại, tập trung vào một số hành vi như: không khai báo, khai hải quan không đúng với thực tế hàng hóa; che giấu nguồn gốc, tuyến đường của lô hàng nhằm buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng cấm, ma túy, động vật hoang dã, tiền tệ qua biên giới, nhập khẩu hàng hóa không đáp ứng điều kiện tiêu chuẩn, quy chuẩn.

Theo Tổng cục Hải quan, hoạt động buôn bán, vận chuyển trái phép động vật hoang dã có chiều hướng chuyển dịch từ các cảng biển thuộc khu vực miền Nam, miền Trung ra các tỉnh phía Bắc như Hải Phòng, Quảng Ninh. Thủ đoạn được các đối tượng thường sử dụng như chia nhỏ, trà trộn động vật hoang dã và sản phẩm động vật hoang dã trong hàng hóa nhập khẩu nhằm qua mặt cơ quan Hải quan; các đối tượng sử dụng phương thức khai sai tên hàng để xuất khẩu, nhập khẩu đường tiểu ngạch hoặc không khai hải quan; giấu kín trong phương tiện vận tải được gia cố hầm vách để vận chuyển qua cửa khẩu, lối mở, đường mòn.

Đặc biệt, hoạt động mua bán, vận chuyển trái phép các chất ma túy qua biên giới vẫn diễn ra hết sức phức tạp, có chiều hướng gia tăng; các đối tượng thường xuyên thay đổi phương thức vận chuyển, không theo quy luật với thủ đoạn ngày càng tinh vi…

Trước tình hình đó, Tổng cục Hải quan vừa thực hiện tốt nhiệm vụ tham mưu, giúp việc cho Cơ quan Thường trực Ban Chỉ đạo 389 quốc gia, Ban chỉ đạo 389 Bộ Tài chính vừa tổ chức quyết liệt, đồng bộ các biện pháp nghiệp vụ để kịp thời phát hiện, bắt giữ, xử lý các vụ vi phạm.

Năm 2023 (tính đến 15/11), toàn ngành Hải quan đã phát hiện, bắt giữ và xử lý 14.618 vụ việc vi phạm; trị giá hàng hóa vi phạm ước tính 11.521,26 tỷ đồng, tăng 98,9% so với cùng kỳ năm 2022.

Cơ quan Hải quan đã khởi tố 35 vụ và chuyển cơ quan khác kiến nghị khởi tố 166 vụ, tăng 48% so với cùng kỳ năm 2022; số tiền thu nộp 474,3 tỷ đồng, tăng 11% so với cùng kỳ năm 2022.

Đáng chú ý, ngành Hải quan đã chủ trì, phối hợp với các lực lượng Công an, Bộ đội Biên phòng phát hiện, bắt giữ 243 vụ, 277 đối tượng (trong đó cơ quan Hải quan chủ trì 112 vụ), thu giữ lượng tang vật khoảng 2,8 tấn ma túy các loại.

Xuất nhập khẩu giảm tác động mạnh đến kết quả thu ngân sách

Cùng với công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại, toàn ngành tập trung tạo thuận lợi thương mại. Hết tháng 11, toàn ngành đã giải quyết thủ tục cho hơn 15 triệu tờ khai, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt 619,36 tỷ USD, giảm 8,2%, tương ứng giảm 55,56 tỷ USD so với cùng kỳ năm trước.

Trong đó, xuất khẩu là 322,61 tỷ USD, giảm 5,8% (tương ứng giảm 20,01 tỷ USD); nhập khẩu là 296,75 tỷ USD, giảm 10,7% (tương ứng giảm 35,55 tỷ USD).

Hết tháng 11, cán cân thương mại hàng hóa của cả nước thặng dư với con số xuất siêu 25,86 tỷ USD.

Kết quả thu ngân sách (từ 1/1 đến 14/12/2023) đạt 351.428 tỷ đồng, bằng 82,7% dự toán, giảm 16% so với cùng kỳ năm 2022 và ước thu cả năm 2023 đạt 365.000 tỷ đồng, bằng 85,9% dự toán được giao, giảm 16,4% so với cùng kỳ năm 2022.

Việc giảm thu của toàn Ngành xuất phát từ nhiều yếu tố khách quan, đặc biệt là kim ngạch các mặt hàng nhập khẩu là nguồn thu chính giảm mạnh so với cùng kỳ năm 2022. Điển hình như: Nhóm các mặt hàng nhập khẩu nguyên liệu, máy móc thiết bị, phụ tùng nhập khẩu phục vụ sản xuất (than, hóa chất và sản phẩm hóa chất, chất dẻo, sắt thép, nguyên phụ liệu dệt may, linh kiện điện tử, linh kiện ô tô…) chiếm 57% tổng kim ngạch nhập khẩu có thuế, giảm khoảng 16,7%, làm giảm thu ngân sách khoảng 32.200 tỷ đồng.

Nhóm xăng dầu nhập khẩu tăng khoảng 21,4% về lượng nhưng giảm khoảng 1,4% về kim ngạch, làm giảm thu khoảng 2.400 tỷ đồng.

Ngoài ra còn nguyên nhân khác như: tác động ưu đãi về thuế suất nhập khẩu xăng từ thị trường ASEAN là 5%, dầu DO và dầu FO là 0% nên các doanh nghiệp chủ yếu nhập khẩu từ ASEAN thay vì nhập khẩu từ Hàn Quốc với mức thuế suất xăng là 8%; nhóm dầu thô nhập khẩu tăng 7% về lượng nhưng giảm 12% về kim ngạch do giá dầu thô giảm khoảng 19,4% so với năm 2022…

Đẩy mạnh thực hiện Chiến lược phát triển Hải quan

Tại Hội nghị, dưới sự chủ trì, điều hành của Tổng cục trưởng Nguyễn Văn Cẩn, lãnh đạo Tổng cục và lãnh đạo một số vụ, cục khối cơ quan Tổng cục, các cục hải quan địa phương phát biểu tham luận làm rõ hơn về kết quả, thành tích đạt được của toàn Ngành và các đơn vị, đồng thời đóng góp thêm các giải pháp để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ năm 2024.

Về nhiệm vụ, giải pháp năm 2024, dự thảo báo cáo của Tổng cục Hải quan xác định, toàn ngành tiếp tục đẩy mạnh tổ chức triển khai thực hiện Chiến lược phát triển Hải quan đến năm 2030, Kế hoạch chuyển đổi số của Ngành. Đồng thời triển khai thực hiện các Nghị quyết về điều hành kinh tế vĩ mô của Chính phủ, hướng tới mục tiêu tổng quát xây dựng Hải quan Việt Nam chính quy, hiện đại, ngang tầm Hải quan các nước phát triển trên thế giới, dẫn đầu trong thực hiện Chính phủ số, với mô hình hải quan thông minh.

Tổng cục Hải quan đề ra phương hướng, giải pháp để triển khai nhiệm vụ chính trị trong năm 2024:

Hoàn thiện cơ sở pháp lý trên cơ sở rà soát sửa đổi, bổ sung toàn diện hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật, các quy trình thủ tục hải quan đáp ứng yêu cầu mô hình hải quan thông minh, số hóa các nghiệp vụ hải quan.

Tiếp tục cải cách, đơn giản hóa thủ tục hành chính trong lĩnh vực hải quan theo hướng hiện đại, công khai, minh bạch… nhằm góp phần cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Quyết liệt triển khai các giải pháp, phấn đấu hoàn thành nhiệm vụ thu ngân sách năm 2024.

Ứng dụng các tiến bộ khoa học trong Cách mạng công nghiệp 4.0 nhằm tái thiết kế hệ thống công nghệ thông tin tổng thể của ngành Hải quan, xây dựng các giải pháp công nghệ thông tin hỗ trợ các yêu cầu quản lý nhà nước đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu, phương tiện vận tải xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh theo hướng quản lý điều hành tập trung tại cơ quan Hải quan.

Tăng cường công tác kiểm soát chống buôn lậu và gian lận thương mại; công tác quản lý rủi ro; kiểm tra sau thông quan; công tác thanh tra, kiểm tra góp phần tăng thu ngân sách.

Xây dựng lực lượng Hải quan chuyên nghiệp, hiện đại, đáp ứng yêu cầu cải cách hiện đại hóa hải quan; thực hiện nghiêm kỷ luật, kỷ cương hành chính trong thực thi công vụ.