Nhiều sai phạm bị phanh phui trong các dự án BOT đường bộ

Dự án này ban đầu được lập kế hoạch là đầu tư bằng nguồn ngân sách với tổng vốn đầu tư là gần 2.000 tỷ đồng. Thế nhưng khi chuyển sang đầu tư bằng hình thức BOT, vốn đầu tư đã “vọt” lên đến gần 3.200 tỷ đồng, chưa tính phần lãi vay ngân hàng hơn 400 tỷ đồng trong quá trình xây dựng dự án. Mặt khác, để tiết kiệm chi phí dự án, dự án này cũng đã được điều chỉnh quy mô nhỏ hơn.

Điều đó có nghĩa, tổng vốn đầu tư theo hình thức BOT đã tăng lên tới hơn 1.200 tỷ đồng.

Trong kết luận thanh tra dự án này, Bộ KH&ĐT đã khẳng định: Việc chuyển đổi hình thức đầu tư dự án từ nguồn ngân sách sang hình thức BOT đã làm tổng mức đầu tư tăng thêm 75%, nhưng lại không được đề cập và so sánh trước khi trình cấp có thẩm quyền chấp thuận đầu tư. Việc này có thể gây lãng phí vốn đầu tư, thất thoát ngân sách và không phù hợp quy định.

Đáng chú ý, khi thanh tra Bộ KH&ĐT vào cuộc để tính toán tổng giá trị vốn cần thiết thực hiện dự án, cơ quan này tính ra rằng tổng giá trị đầu tư dự án này chỉ ở mức hơn 2.000 tỷ đồng.

Còn với dự án BOT Quốc lộ 1 đoạn Phan Thiết – Đồng Nai, tổng mức đầu tư là hơn 2.000 tỷ đồng với tổng chiều dài 125 km. Tuy nhiên, Bộ KH&ĐT sau khi vào cuộc thanh tra đã thấy rằng trong quá trình lập và phê duyệt, dự án vẫn còn tồn tại sai sót làm tăng chi phí xây lắp và tổng mức đầu tư thêm trên 23 tỷ đồng.

Điều đáng lưu ý, dự án có tổng mức đầu tư hơn 2.000 tỷ đồng. Nhưng tính đến tháng 3-2015, dự án đã hoàn thành và đưa vào sử dụng, thu phí. Trong khi đó, theo số liệu của nhà đầu tư cung cấp đến tháng 8-2015 cho thấy, tổng số tiền giải ngân cho dự án chỉ là gần 1.500 tỷ đồng, bằng 71% giá trị tổng mức đầu tư.

Sau khi loại bỏ và giảm trừ một số chi phí bất hợp lý cùng nhiều chi phí khác, Bộ KH&ĐT thấy rằng tổng số tiền cần đầu tư dự án đến thời điểm thanh tra chỉ là hơn 1.600 tỷ đồng, chứ không đến mức hơn 2.000 tỷ như tính toán ban đầu của nhà đầu tư.

Như vậy, tổng vốn đầu tư do Bộ KH&ĐT tính toán thấp hơn gần 400 tỷ đồng so với con số nhà đầu tư được phê duyệt.

Trong quá trình thanh tra các dự án BOT đường bộ, Bộ KH&ĐT cũng phát hiện ra nhiều lỗi khác của nhà đầu tư cũng như Bộ GTVT trong quá trình phê duyệt dự án.

Chẳng hạn, dự án BOT Phan Thiết – Đồng Nai khởi công dự án vào tháng 4-2013 nhưng chỉ được cấp giấy chứng nhận đầu tư vào tháng 9-2013. Điều đó có nghĩa nhà đầu tư khởi công dự án trước khi được cấp phép tới 4 tháng.

Ngay cả việc chọn nhà đầu tư dự án này cũng còn nhiều “mập mờ” khi tại thời điểm công bố danh mục dự án kêu gọi đầu tư, Bộ GTVT vẫn công bố 2 dự án là dự án tăng cường mặt đường nhựa đoạn Phan Thiết – cuối Bình Thuận và dự án tăng cường mặt đường đoạn đầu Đồng Nai – Biên Hòa. Thế nhưng khi thực hiện lựa chọn nhà đầu tư và phê duyệt dự án, Bộ GTVT lại ghép chung 2 dự án nêu trên thành 1 và giao cho 1 nhà đầu tư thực hiện.

“Việc này làm hạn chế sự tham gia của nhà đầu tư có nhu cầu đầu tư dự án có quy mô lớn”, Bộ KH&ĐT đánh giá.

Còn dự án Nghi Sơn – Cầu Giát cũng khởi công trước khi được cấp phép đầu tư tới 13 tháng và trước khi hợp đồng được ký kết 15 tháng. Thậm chí, nhà đầu tư khởi công dự án khi còn chưa trình hồ sơ xin cấp giấy chứng nhận đầu tư.

Tương tự, nhà đầu tư dự án BOT Quốc lộ 1 đoạn qua tỉnh Khánh Hòa cũng khởi công dự án trước khi được cấp giấy chứng nhận đầu tư 1 tháng.