Nghĩ về chế độ “dưỡng liêm”

Vậy “liêm” là gì? Và tại sao lại nên duy trì thực hiện chế độ “dưỡng liêm”? Việc TP.Đà Nẵng thực hiện như vậy có đúng quy định không?

“Liêm” thuộc phạm trù đạo đức, được các nhà tư tưởng tiến bộ từ thời phong kiến quan tâm và đặt ra như một tiêu chí cần thiết của những người làm quan “dĩ công vi thượng”.

Từ đời Nhà Lý, Vua Lý Thánh Tông đã đặt ra “bổng dưỡng liêm” để cấp cho các quan chức trông coi việc hình pháp, xét xử, giam giữ… nhằm nuôi dưỡng đức tính liêm khiết, trong sạch của quan lại trong bộ máy tư pháp, ngăn chặn nạn hối lộ trong hoạt động chấp pháp. Trong giai đoạn hưng thịnh của các triều đại Lý, Trần, Lê, một số vị vua anh minh cũng đề cao đức liêm, tiếp tục duy trì và mở rộng việc cấp “bổng dưỡng liêm” cho đội ngũ quan lại trong bộ máy công quyền, hạn chế nạn “phù thu, lạm bổ”, tham nhũng, hối lộ quan chức, nhũng nhiễu dân lành.

Từ thời Nguyễn đã có tiền dưỡng liêm cho các quan. Tiền dưỡng liêm là khoản tiền do nhà nước phong kiến thời Nguyễn cấp thêm ngoài lương bổng để nuôi lòng liêm khiết của quan lại. Tùy theo từng điều kiện, hoàn cảnh cụ thể mà mỗi triều đại có mức độ tiền dưỡng liêm khác nhau.

Liêm chính Hải quan luôn được ngành Hải quan trú trọng thực hiện (Trong ảnh: Hoạt động nghiệp vụ tại Chi cục Hải quan Hải Phòng KVIII) Ảnh: Mạnh Hùng

Lệ cấp tiền dưỡng liêm chỉ được đặt ra trong những năm cuối triều Gia Long và lúc đầu chỉ để dành cho quan lại đứng đầu cấp phủ, huyện như Tri phủ, Tri huyện. Vua Gia Long cho rằng “Phủ, huyện ở gần nhân dân, chức nhỏ nhưng việc nhiều, ngoài bổng chính ra, cấp thêm tiền gạo dưỡng liêm để tỏ đặc cách”. Còn vua Minh Mạng thì nói rằng “tiền dưỡng liêm là để khuyến khích tiết tháo trong sạch”.

Sau này, các chức như thự Tri phủ, thự Tri huyện, Tri châu, Đồng tri phủ cũng được cấp loại tiền này. Đặc biệt, vào đầu triều vua Tự Đức còn cấp tiền cho các phái viên thu thuế quan và từ khi có lệ cấp tiền bổng lộc cho quan lại tại kinh thành thì một số chức quan cấp tỉnh cũng được hưởng như Quản đạo, Án sát, Bố chánh, Tuần vũ, Tổng đốc.

Mặc dù cùng là đối tượng được hưởng chế độ tiền dưỡng liêm nhưng tất cả đều là quan lại cấp địa phương. Quan chức thuộc bộ máy trung ương ở kinh thành đều không nằm trong chế độ ưu đãi này.

Năm 1815 khoản dưỡng liêm của Tri phủ gồm 25 quan tiền, 25 phương gạo. Tri huyện thì 20 quan tiền, 20 phương gạo. Việc cấp tiền dưỡng liêm cho phủ, huyện cũng chia thành 4 kỳ trong năm để cấp phát cùng chế độ lương bổng.

Giá trị thực tế của khoản tiền dưỡng liêm dưới triều Gia Long rất lớn, tương đương với số lương bổng họ được nhận thực hàng tháng. Điều này có ý nghĩa rất lớn về vật chất vì quan lại có thể dựa vào tiền dưỡng liêm để đủ tiền sinh sống và bảo vệ tính thanh liêm cần thiết cho mình. Tiền dưỡng liêm thật sự là một biện pháp tương đối hữu hiệu trong việc ngăn ngừa tệ nạn trong hàng ngũ quan lại triều Nguyễn.

Kế thừa tinh hoa truyền thống dân tộc, kinh nghiệm, nghệ thuật dựng nước và giữ nước của cha ông, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn đề cao phẩm chất liêm khiết của người cán bộ, đảng viên, coi đó là một tiêu chí cơ bản trong hệ thống phẩm chất đạo đức, tư cách của người cách mạng. Trong tác phẩm lớn “Sửa đổi lối làm việc” viết tháng 10-1947 tại Việt Bắc, Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu rõ: “LIÊM là không tham địa vị. Không tham tiền tài. Không tham sung sướng. Không ham người tâng bốc mình. Vì vậy mà quang minh chính đại, không bao giờ hủ hóa”.

Vừa qua liên Bộ Tài chính và Tổng Thanh tra Chính phủ đã ban hành Thông tư liên tịch số 46/2012/TTLT-BTC-TTCP quy định chế độ bồi dưỡng đối với cán bộ làm công tác tiếp công dân, xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh. Thông tư có hiệu lực thi hành từ ngày 1-5-2012. Theo đó, đối tượng áp dụng là các CBCC thuộc các cơ quan, tổ chức, đơn vị theo quy định được cấp có thẩm quyền giao nhiệm vụ hoặc phân công làm nhiệm vụ tiếp công dân, xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh tại trụ sở tiếp công dân hoặc địa điểm tiếp công dân. Người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị có thẩm quyền tiếp công dân định kỳ hoặc đột xuất; CBCC được cấp có thẩm quyền mời, triệu tập làm nhiệm vụ tiếp công dân, xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh tại trụ sở tiếp công dân hoặc địa điểm tiếp công dân.

Để cán bộ, đảng viên giữ liêm và dưỡng liêm, cần phải tiến hành nhiều biện pháp đồng bộ, kiên quyết nhằm thực hiện thắng lợi Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) "Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay" như: Nghiêm túc, thường xuyên kiểm điểm, tự phê bình và phê bình; có quy định cụ thể về giám sát, kiểm tra, xác minh việc kê khai tài sản; tiếp tục cải cách chế độ tiền lương, bảo đảm cho CBCC có mức sống ổn định, nghiên cứu xây dựng và thực hiện “phụ cấp dưỡng liêm”.

Việc TP. Đà Nẵng làm thí điểm cấp tiền “dưỡng liêm” cho Cảnh sát giao thông là vận dụng linh hoạt, sáng tạo, cần được nhân rộng.

Thiết nghĩ, Nhà nước cần có thêm khoản tiền dưỡng liêm cho các công chức, quan chức ở những vị trí khác nữa, những vị trí công tác rất gian khổ nhưng lương bổng thấp, rất dễ nảy sinh tiêu cực.

Trần Văn Tráng (Ban CCHĐH-Tổng cục Hải quan)