Nghệ sĩ nhiếp ảnh Nguyễn Á: Đường xa không mỏi

Sinh ra trong một gia đình có tới 11 người con, Nguyễn Á thấu hiểu nỗi cực nhọc của cha mẹ khi nuôi dạy con cái trưởng thành. Trải qua đủ thứ nghề để mưu sinh như thu mua ve chai, giao báo, bán cơm dạo, phụ giúp quán ăn… nhưng cuối cùng, “duyên trời” đã đưa anh đến với nhiếp ảnh.

Thấm thoắt đã hai mươi năm cầm máy, Nguyễn Á cũng đã đoạt được rất nhiều giải thưởng trong và ngoài nước, song đối với anh, đó chỉ là những “bước đệm”, bởi những giải thưởng đó chỉ do một Hội đồng nghệ thuật gồm số ít người đánh giá.

Thay vào đó, “chính sự yêu mến, đồng vọng của công chúng đối với những bức ảnh của Á mới là giải thưởng lớn nhất” - Nguyễn Á nói. Quả thực, “Thanh niên tình nguyện”, “Họ đã sống như thế”, “Tâm và Tài - Họ là ai?” và “Nick Vujicic - Những ngày ở Việt Nam”, mỗi bộ ảnh là một bước tiến mới của Nguyễn Á trên con đường anh đã chọn và mỗi lần ra mắt, những bộ ảnh này đều khiến giới nhiếp ảnh cũng như công chúng phải sửng sốt, khâm phục. Sự khâm phục không chỉ ở đề tài khó mà anh chọn, mà còn ở chính những công sức, tâm huyết, sự bền bỉ và cả cái cách mà anh đã làm để hoàn thành những bộ ảnh.

Đầu tiên phải kể đến công việc lựa chọn nhân vật cho các bộ ảnh, Nguyễn Á đã nói vui “Cứ mỗi bộ ảnh được hoàn thành, tóc trên đầu mình lại thưa hơn, những sợi đen cũng dần thay bằng sợi bạc”. Điều đó cho thấy việc chọn lựa này hoàn toàn không hề đơn giản. Đơn cử như trong bộ ảnh “Tâm và Tài – Họ là ai”, kể về 400 nhân vật nổi tiếng trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội đã được xã hội tôn vinh, những trăn trở làm sao để bộ ảnh không có tì vết gì, để các nhân vật thực sự xứng đáng với hai chữ Tâm và Tài đã trở thành thách thức không nhỏ đối với Nguyễn Á.

Thế nhưng, sau nhiều ngày “mất ăn mất ngủ”, Nguyễn Á đã chọn ra những cái tên mà chỉ cần đọc lên, xã hội đều phải kính trọng, nể phục, đó là Đại tướng Võ Nguyễn Giáp, Giáo sư Ngô Bảo Châu, Giáo sư Trần Văn Khê, bà Tôn Nữ Thị Ninh và hơn 300 nhân vật tên tuổi khác.

Chọn được nhân vật rồi, việc tiếp cận họ để chụp được những tấm ảnh đẹp cũng không dễ dàng chút nào. Có nhiều nhân vật nổi tiếng, như nghệ sĩ Mạc Can, Nguyễn Á đã phải lê la theo ông đi đóng phim, đi hội sách… Hay như gia đình nghệ sĩ múa Đặng Hùng - Vương Linh - Linh Nga, là nhân vật trong bộ ảnh, nhưng cả ba đều không hề hay biết. Đó là do Nguyễn Á đã âm thầm theo chân cả họ trong các buổi diễn, chụp ảnh rồi chọn lựa, thấy không hài lòng lại chụp tiếp. Cứ như vậy, phải ròng rã nhiều năm trời, anh mới tập hợp đủ số ảnh cho một buổi ra mắt làm nức lòng công chúng.

Bộ ảnh “Họ đã sống như thế”, kể về 100 nhân vật khuyết tật đã vươn lên mạnh mẽ trong cuộc sống, cũng hao tốn của Nguyễn Á không ít công sức. Ngược xuôi từ Bắc chí Nam, từ thành phố tới miền quê, từ đồng bằng tới vùng núi cao, anh tới tận nhà từng nhân vật, cùng sống, cùng sinh hoạt với họ, để làm bật lên nét riêng ở mỗi người.

Không thể kể hết những khó khăn, vất vả mà anh đã trải qua trên chặng đường thực hiện bộ ảnh này, có những chuyến đi Á phải độc hành bằng xe máy, thậm chí cả đi bộ trong đêm khuya để đến được với bản làng xa xôi hẻo lánh, nơi có nhân vật mà anh đã chọn. Hầu hết người khuyết tật đều có tâm lý mặc cảm, e ngại và không muốn chụp ảnh, nhưng khi thấy anh “thợ ảnh” hiền quá, chân thành quá, họ cũng xiêu lòng.

Điểm đặc biệt trong bộ ảnh “Họ đã sống như thế” chính là tinh thần nghị lực mạnh mẽ. Những bức ảnh chụp người khuyết tật trước đây hầu hết đều nói lên nỗi đau và sự mất mát, nhưng trong ảnh của Nguyễn Á, nụ cười luôn hiện diện trên gương mặt của những con người này. Họ cười khi vui chơi, lúc làm việc, học tập và cả lúc ở bên người thân. Nguyễn Á tâm sự: “Từ câu chuyện của những nhân vật trong ảnh, tôi muốn mang đến cho mọi người bài học về tình yêu thương, ý chí, nghị lực, niềm tin vào chính bản thân mình…”.

Bộ ảnh “Nick Vujicic - Những ngày ở Việt Nam vừa được ra mắt trong tháng 10 có lẽ là bộ ảnh được thực hiện trong thời gian ngắn nhất - 5 ngày. Thế nhưng, nhìn vào bộ ảnh của anh có thể thấy Nguyễn Á đã phải làm việc với cường độ hết sức căng thẳng. Hơn 200 bức ảnh chụp Nick ở mọi góc độ, ghi lại từng khoảnh khắc kể từ khi chàng trai này đặt chân xuống sân bay Tân Sơn Nhất đến khi rời khỏi Việt Nam.

Qua đó, ống kính của Nguyễn Á đã tái hiện lại tất cả cảm xúc trong 5 ngày Nick ở Việt Nam. Với anh, 5 ngày tác nghiệp cùng Nick vừa là may mắn đồng thời cũng là kỷ niệm khó quên. “Trong buổi nói chuyện tại sân vận động Mỹ Đình, trời mưa lớn khiến bộ quần áo duy nhất của Nick ướt sũng. Và điều bất ngờ là Nick đã thay đồ và mặc chiếc áo in hình quốc kỳ Việt Nam do chính tôi đã tặng anh trước đó” - Nguyễn Á kể lại một kỷ niệm về Nick.

Anh cho biết, thu nhập chính của anh đến từ công việc chụp ảnh cưới, ảnh nghệ thuật tại studio của mình. Thế nhưng, ưu tiên hàng đầu của anh lại là việc chụp những bức ảnh thấm đẫm nhân văn như “Họ đã sống như thế”, “Tâm và Tài - Họ là ai?”… Dành dụm được ít tiền, anh lại xách balo lên và đi. Rong ruổi, lăn lộn, tiêu tốn không ít thời gian và tiền bạc, nhưng Nguyễn Á tự nhận mình là người giàu có.

Tài sản của anh chính là mối thâm giao với rất nhiều người, từ nghệ sĩ, học giả, chính trị gia đến những người khuyết tật là nhân vật trong tác phẩm của anh, cùng với đó là sự tin tưởng, quý mến của những người này cũng như của công chúng dành cho anh. “Cũng từ chính những chuyến đi, từ những nhân vật của mình, Á đã học hỏi được rất nhiều điều, giúp cho kho kiến thức của Á ngày càng thêm phong phú. Đó là khối tài sản khổng lồ mà không tiền bạc nào sánh được” - Nguyễn Á chia sẻ.

Với sức làm việc khủng khiếp, anh liên tục thực hiện nhiều dự án đan xen, nối tiếp nhau. Dự án nào cũng dài hơi, tốn kém, nhưng đôi chân anh dường như vẫn chưa muốn nghỉ. Vừa ra mắt bộ sách ảnh “Nick Vujicic - Những ngày ở Việt Nam”, Nguyễn Á lại bắt tay ngay vào thực hiện tiếp bộ ảnh về Trường Sa còn đang dang dở. Anh cho biết sẽ còn phải tới Trường Sa thêm 2 lần nữa để khắc họa đầy đủ cuộc sống nơi này suốt 4 mùa trong năm. Khó khăn vất vả vẫn đang chờ phía trước, song với anh “đây sẽ là những chuyến đi rất thú vị” -Nguyễn Á hào hứng nói.

Nguyễn Hiền (Ảnh do nhân vật cung cấp)