Nâng cao kỹ năng theo các vụ kiện hành chính của cơ quan Hải quan

Công chức được ủy quyền tham gia tố tụng tại Tòa phải nghiên cứu sâu tài liệu (Trong ảnh: CBCC Hải quan Hữu Nghị - Lạng Sơn tra cứu biểu thuế XNK). Ảnh: H.Nụ

Theo số liệu báo cáo của các đơn vị Hải quan, trong 5 năm trở lại đây (từ 1-1-2008 đến 31-12-2013) toàn ngành phát sinh 61 vụ khởi kiện hành chính. Các vụ kiện hành chính phát sinh trong lĩnh vực hải quan liên quan đến nhiều lĩnh vực, mảng nghiệp vụ khác nhau, nhưng tập trung chủ yếu là những vụ việc liên quan đến việc: áp mã, xác định giá, ấn định thuế, xử phạt vi phạm hành chính. Trong đó có 25 vụ khởi kiện phát sinh trong quá trình làm thủ tục hải quan và 35 vụ phát sinh trong việc kiểm tra sau thông quan. Ngoài 28 vụ khởi kiện Quyết định ấn định thuế và 30 vụ khởi kiện Quyết định vi phạm hành chính thì nguyên nhân khởi kiện phần lớn cũng không đồng tình với việc áp mã, thuế suất của cơ quan Hải quan. Tuy nhiên, kết quả giải quyết của Tòa án trong thời gian qua lại cho thấy số lượng các vụ kiện tăng lên và số vụ Tòa tuyên hủy quyết định hành chính của cơ quan Hải quan lại có xu hướng giảm. Cụ thể, năm 2008, tỷ lệ số vụ khởi kiện đúng trên số vụ khởi kiện Tòa án đã giải quyết là 80%, năm 2012 tỷ lệ này là 44,44% và đến năm 2013, tỷ lệ này giảm xuống còn 33,33%.

Theo đánh giá của Cục Hải quan Hà Nội, số vụ các DN khởi kiện cơ quan Hải quan ra Tòa Hành chính thời gian qua không nhiều, tuy nhiên có xu hướng tăng.

Tổng cục Hải quan cho biết, việc áp mã số hàng hóa là hoạt động có liên quan trực tiếp đến việc xác định thuế suất đối với hàng hóa. Các quyết định hành chính về áp mã số hàng hóa, xác định thuế suất là nội dung thường bị DN khởi kiện nhiều nhất (chiếm 40-60% số vụ việc phát sinh). Bởi hàng hóa XNK thường có nhiều dòng thuế với mức thuế suất khác nhau, thậm chí chênh lệch rất lớn giữa những nhóm hàng hóa tương đối tương đồng về cấu tạo, tính chất và công dụng nên trong nhiều trường hợp khó xác định được mã số chính xác. Do đó, nhiều trường hợp việc áp mã số rất khó khăn, không thống nhất về cách hiểu giữa cơ quan Hải quan và DN. Điển hình như vụ khởi kiện của Công ty CP chế biến gỗ XK Khải Hoàn, khởi kiện quyết định xử phạt vi phạm hành chính của Cục Hải quan TP. Hồ Chí Minh.

Bên cạnh đó, nhiều trường hợp, cơ quan Hải quan hiểu không đúng về bản chất hàng hóa nên đã áp mã số hàng hóa sai quy định, nhưng DN cũng không xác định được đúng mã số, khi khởi kiện vụ án tại Tòa, các bên thống nhất giám định lại thì đã thống nhất được mã số chính xác nên DN rút đơn khởi kiện và Tòa án đình chỉ vụ việc. Điển hình như vụ khởi kiện của Công ty TNHH Nissan Techno Việt Nam….

Theo thống kê, hiện có 9 vụ án Tòa đã xử sơ thẩm, tuyên bác yêu cầu khởi kiện của đương sự, giữ nguyên quyết định hành chính của cơ quan Hải quan. Tuy nhiên, đương sự đã kháng cáo, vụ việc đang trong quá trình xét xử phúc thẩm, chưa có kết quả xét xử cuối cùng. Các vụ việc phát sinh chủ yếu ở các đơn vị Hải quan có hoạt động XNK lớn như Hải quan TP. Hồ Chí Minh (20 vụ), Tây Ninh (7 vụ), Lạng Sơn (6 vụ), Đà Nẵng (4 vụ).

Cần khắc phục để hiệu quả hơn

Tổng cục Hải quan cho biết, những tranh chấp, khiếu nại, khởi kiện trong lĩnh vực hải quan thường phát sinh do thiếu các quy phạm pháp luật điều chỉnh hoặc các quy định không rõ ràng, còn có nhiều cách hiểu khác nhau giữa cơ quan Hải quan và DN. Đây là nguyên nhân chính dẫn đến việc DN khởi kiện các Quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan Hải quan. Cũng theo Tổng cục Hải quan thì một trong những nguyên nhân dẫn đến việc nhiều DN khởi kiện cơ quan Hải quan là vì công tác quản lý Nhà nước về hải quan liên quan đến nhiều ngành, nhiều lĩnh vực khác nhau. Trong quá trình thực hiện nghiệp vụ, cán bộ Hải quan ngoài việc phải hiểu rõ và áp dụng đúng các văn bản của ngành còn phải hiểu và áp dụng nhiều văn bản của các bộ, ngành khác.

Ví dụ, theo Nghị định 187/2013/NĐ-CP, ngày 20-11-2013 của Chính phủ thì các Bộ quản lý chuyên ngành có trách nhiệm công bố mã số HS của hàng hóa trong biểu thuế XNK đối với danh mục hàng hóa quy định tại Phụ lục số 1,2,3 của Nghị định. Việc công bố mã số HS của hàng hóa là rất quan trọng để cơ quan Hải quan thực hiện nhiệm vụ của mình, tuy nhiên, cho đến nay một số bộ, ngành chưa công bố mã HS theo quy định trên.

Có những vụ việc Tòa tuyên hủy quyết định của cơ quan Hải quan do có sự không thống nhất về kết quả giám định đối với cùng một mặt hàng của các cơ quan giám định. Bởi khi làm thủ tục hải quan, kết quả giám định xác định nội dung khác, nhưng khi DN đề nghị giám định lại, cơ quan khác cho kết quả không phù hợp với kết quả ban đầu.

Bên cạnh đó, chất lượng giải quyết các vụ kiện hành chính của Tòa án có những tồn tại, hạn chế nhất định, vì xét xử các vụ kiện hành chính liên quan đến lĩnh vực hải quan là một lĩnh vực rất mới.

Để rút kinh nghiệm và tránh sai sót trong quá trình thụ lý, theo Cục Hải quan Long An, cán bộ được ủy quyền tham gia tố tụng tại Tòa phải nắm chắc vụ kiện, phải đầu tư nghiên cứu các tài liệu, chứng cứ có trong hồ sơ, quy định của pháp luật hiện hành có liên quan đến vụ việc quy định pháp luật có liên quan đến tố tụng hành chính… Dự báo các tình huống có thể xảy ra, chuẩn bị trước các câu hỏi mà hội đồng xét xử có thể hỏi, nội dung tranh luận tại Tòa. Kiểm tra lại quyết định hành chính đã ban hành và đối chiếu với các quy định của pháp luật có liên quan để đánh giá tính hợp pháp của quyết định…

Nhằm giảm các vụ khởi kiện tại Tòa, Tổng cục Hải quan cho rằng, việc áp dụng đúng pháp luật để loại bỏ các vụ khiếu kiện có ý nghĩa quan trọng hơn cả việc thắng kiện đối với những vụ kiện bị khởi kiện ra Tòa. Do đó, trong thời gian tới CBCC toàn ngành cần tiếp tục nghiên cứu, triển khai thực hiện các quy định của Luật Tố tụng hành chính và văn bản quy phạm pháp luật có liên quan. Bên cạnh đó, các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến quản lý Nhà nước về hải quan cần được nâng cao về chất lượng, tránh những nội dung không rõ ràng, khó hiểu hoặc theo nhiều cách khác nhau, tạo điều kiện cho cơ quan Hải quan trong việc áp dụng, thống nhất cách hiểu, thực hiện. Tăng cường tổ chức đào tạo nghiệp vụ chuyên sâu và phát triển nguồn nhân lực cho đội ngũ CBCC làm công tác tham mưu về chính sách, công tác xử lý tổ tụng có khả năng nghiên cứu, hướng dẫn kiểm tra trong lĩnh vực phụ trách…