Một góc trời có xã... 3 không

Một góc Sín Thầu

Nơi vạn trùng núi, vạn trùng mây

Shín Thầu vốn đã là địa danh chẳng mấy xa lạ với những người lính Biên phòng, Hải quan và cả giới trẻ ham khám phá, muốn một lần được đến nơi “một con gà gáy ba nước cùng nghe”. Con đường từ Mường Nhé lên đây quanh co như dải lụa mềm mại ôm choàng lấy núi. Hai bên là những cánh rừng, mây bồng bềnh, ngan ngát hương thơm của cỏ cây, hoa lá. Từ bản thấp đến bản cao, tiếng cười sơn nữ âm vang vào núi làm ấm lòng khách đường xa. Chúng tôi gặp rất nhiều bà con đi chợ biên giới khu vực ngã ba biên A Pa Chải, nơi cặp cửa khẩu chính A Pa Chải - Long Phú giữa hai nước Việt Nam - Trung Quốc mới được đưa vào hoạt động cách đây chưa lâu. Đại úy Tòng Thị Minh Nguyệt - Đội trưởng đội tuyên văn Bộ đội Biên phòng (BĐBP) Điện Biên bảo chúng tôi gặp may, vì chợ này thường họp vào các ngày 3, 13 và 23 dương lịch hàng tháng để người dân 3 nước Việt Nam - Lào - Trung Quốc giao lưu, buôn bán.

Dừng chân ở bản Tả Khố Khừ, bắt gặp những cô gái Hà Nhì trở về sau chợ phiên A Pa Chải, má đỏ hây hây, khuôn ngực căng, vòng eo cong như cánh cung mời gọi. Dân bản ai cũng muốn khách về nhà mình cùng uống vài ly rượu, ăn bát xôi thơm mùi gạo mới. Bí thư xã Sín Thầu Pờ Dần Sinh bảo: “Từ xa xưa, người Hà Nhì đã nổi tiếng về lòng mến khách. Đặc biệt là vào ngày Tết, bà con quan niệm càng mời được nhiều người đến ăn, đến chung vui thì năm đó sẽ gặp nhiều may mắn. Thế nên, gia đình nào cũng ra đầu bản mong ngóng người quen và cả khách chưa quen, rồi mời về nhà chung vui chén rượu”.

Dòng họ Pờ ở Shín Thầu rất được tôn trọng trong cộng đồng vì có nhiều người thành đạt, có nhiều đóng góp cho bản làng, đất nước. Ngay từ thuở xa xưa, cha ông của Bí thư Sinh đã đến đây khai làng, lập bản, thổi bùng lên sức sống khắp dải đất hoang vu. Nối tiếp truyền thống của tổ tiên, dòng họ Pờ ở xã Sín Thầu ngày nay vẫn luôn đi đầu về mọi mặt. Với 100% hộ gia đình đều thoát nghèo, không có con em bỏ học, không vi phạm pháp luật, gần 20 người tốt nghiệp đại học hiện đang công tác trong các cơ quan ban ngành của huyện Mường Nhé và tỉnh Điện Biên, dòng họ Pờ dần trở thành điển hình cho các dòng họ khác noi theo.

Rừng ngã 3 biên giới đẹp như cổ tích

Có được điều đó là nhờ công sức rất lớn của bí thư Pờ Dần Sinh. Năm 2009, được nhân dân tín nhiệm bầu vào cương vị Bí thư kiêm Chủ tịch xã Sín Thầu, ông Sinh đã quyết tâm xây dựng mô hình dòng họ “3 không” và rồi nhân rộng ra toàn xã. Từ đó, Sín Thầu luôn là “xã 3 không”: Không đốt, phá rừng làm rẫy; không để dân di cư xâm nhập địa bàn; không có người nghiện hút, buôn bán ma túy.

Trước đó, vào khoảng năm 1998, trong toàn xã có 107 người nghiện, kéo theo đó là tệ nạn buôn bán ma túy, trộm cắp, đói nghèo, bệnh tật. Sau nhiều đêm trăn trở suy nghĩ, ông Sinh lặn lội sang Trung tâm Y tế huyện Mường Tè xin thuốc về cai nghiện cho người trong dòng họ. Đồng thời, các cụ lão niên họ Pờ cũng ra quy định: Nếu ai tái nghiện thì gia đình đó phải chịu trách nhiệm, người nào không cai được, mắc nghiện sẽ chịu hình phạt với mức cao nhất là khai trừ, con cái sinh ra không được mang họ “Pờ”. Chính vì vậy, chỉ 3 năm sau, họ Pờ không còn người nghiện và các họ khác cũng lần lượt học theo. 10 năm nay, xã Sín Thầu đã không còn cảnh những con nghiện vật vờ, dân bản không lo mất trộm… Thậm chí ông Chánh án Mường Nhé Pờ Goo Loòng còn quả quyết rằng, 3 năm nay, Sín Thầu không có một trường hợp vi phạm pháp luật nào phải đưa ra xét xử. Có lẽ, đó cũng là chốn bình yên nhất trên toàn cõi Việt Nam.

Khoang Len San ghi dấu một lời thề

Shín Thầu bình yên, người Hà Nhì đôn hậu, mến khách… nhưng mảnh đất nhỏ bé này có vị trí chiến lược quan trọng bậc nhất trên tuyến biên giới Tây Bắc Việt Nam. Với diện tích tự nhiên 16.571,64 ha, với 34,868 km đường biên, tiếp giáp với hai quốc gia Lào và Trung Quốc, đây cũng là vùng lõi của Khu bảo tồn thiên nhiên Mường Nhé. Suốt dọc dài con đường từ trung tâm xã lên đỉnh Khoang Len San, nơi có cột mốc 3 cạnh A-Pa-Chải, người ta có thể bắt gặp những cây cổ thụ hàng trăm năm tuổi. Đó là chưa kể đến gần 140ha rừng thông, keo ở bản Tá Miếu đang dần trổ màu xanh mơn mởn. Tinh thần trồng và giữ rừng của người Hà Nhì đã và đang biến Sín Thầu thành vùng đất quyến rũ lạ kỳ.

Để có được những trảng rừng xanh mướt mát ấy, đồng bào Hà Nhì ở Sín Thầu đã bỏ ra không biết bao nhiêu công sức. Từ khi những người Hà Nhì đầu tiên đặt chân lên mảnh đất này, họ đã xem rừng là hơi thở, là cuộc sống, là máu thịt của mình. Trưởng bản Tá Miếu Lỳ Lá Na còn kể rằng, thời kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, rừng nơi đây chả khác gì “Thiên la địa võng” che chở cho dân quân, bộ đội. Hòa bình lập lại, rừng lại sản sinh ra những thứ nuôi dưỡng con người. Đồng bào Hà Nhì đã truyền ý thức, niềm tin và tinh thần giữ rừng cho lớp lớp con cháu đến tận bây giờ. Cũng chính vì xem trọng, “tôn thờ” rừng như thế nên người Hà Nhì quyết giữ rừng bằng mọi giá, dù máu đã đổ không ít trên mảnh đất này.

Thiếu nữ Hà Nhì lấy nước từ khe suối

Ánh mắt rưng rưng, trưởng bản Lỳ Lá Na kể rằng, mùa khô năm 2010, rừng Sín Thầu bị cháy. Khắp bản trên, bản dưới, đồng bào kêu gọi nhau ra sức chiến đấu với giặc lửa để cứu rừng. Sau khi ngọn lửa hoàn toàn bị dập tắt, bà con mới phát hiện ra xác của Su Sè Hừ, nhà ở bản Tả Khố Khừ, bị cháy sém bên gốc cây cổ thụ. Để ghi nhớ tinh thần anh dũng của người con đất Sín Thầu, Nhà nước đã công nhận Su Sè Hừ là Liệt sỹ. Kể từ đó, mỗi người dân Sín Thầu càng nêu cao tinh thần trách nhiệm giữ rừng, bởi đối với họ, mỗi nhành cây, chiếc lá đều thấm mồ hôi và máu xương của con em họ. Hàng ngày, họ vào rừng chăm sóc, trông nom từng cây, đề cao tinh thần cảnh giác khi có người lạ xâm nhập vào địa bàn, ngăn chặn mưu đồ chặt phá rừng làm rẫy, khai thác gỗ trái phép. Chính vì thế mà người Hà Nhì ở xã Sín Thầu đã ngăn chặn được nhiều vụ đồng bào các dân tộc khác di cư tràn lan, ồ ạt để khai khẩn đất rừng. Bên cạnh đó, chính quyền xã cũng thường xuyên tuyên truyền, nâng cao tinh thần cảnh giác trong dân, cung cấp số điện thoại của cơ quan chức năng để khi người dân phát hiện đối tượng có dấu hiệu khả nghi thì kịp thời thông báo. Nhờ vậy, tình hình an ninh, chính trị trong nhiều năm qua trên địa bàn luôn được giữ vững.

Thời gian lưu lại Shín Thầu vỏn vẹn chỉ có nửa ngày, song dư âm để lại là biết bao suy ngẫm về cuộc đời, con người cũng như triết lí sống của mỗi cộng đồng, mỗi dân tộc. Dẫu chưa đủ lâu, đủ dài để có thể hiểu hết được các trầm tích văn hóa của vùng đất ngã ba biên, nhưng tôi nghĩ mình sẽ nhớ lắm những con người bình dị, ấm lành như núi mà hào sảng, mến khách đến lạ kỳ. Nhất định một ngày nào đó, tôi sẽ về thăm lại cái bản làng nơi đại ngàn mây phủ, để được nghe giọng em gái Hà Nhì lí lơi, mời gọi: “Mời anh về bản chơi, bản em ở phía cuối trời...”.