 |
 |
Trong năm 2020, số lượng nhà đầu tư mới gia nhập thị trường chứng khoán tăng đột biến dẫn tới số lượng lệnh vào sàn cũng như thanh khoản các phiên giao dịch tăng vọt trên HoSE, đặc biệt là vào thời điểm cuối năm 2020. Có những phiên, thanh khoản thị trường tăng đột biến lên tới 15-17 nghìn tỷ đồngdẫn tới tình trạng nghẽn lệnh xảy ra. Theo thống kê của HoSE, TOP 20 công ty chứng khoán hàng đầu có lượng lệnh vào sàn tăng ít nhất gấp 3 lần, bình quân là 5-6 lần, cá biệt có một số công ty, số lệnh vàosàn tăng 13-18 lần. Số lệnh vào sàn nhiều phiên vượt quá năng lực thiết kế của cả hệ thống, gây hiện tượng nghẽn lệnh, ảnh hưởng lớn đến quá trình “cắt lỗ, chốt lãi” khiến các nhà đầu tư lo lắng, bức xúc. |
 |
| Infographic: Năng lực xử lý của hệ thống giao dịch sàn HoSE |
 |
| Infographic: Tăng trưởng thanh khoản của sàn HoSE qua một số năm. |
 |
Trước tình trạng nghẽn lệnh xảy ra, Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã chỉ đạo HoSE khẩn trương nghiên cứu triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm đảm bảo hệ thống vận hành an toàn, thông suốt. Cụ thể, ngày 4/1/2021, HoSE triển khai nâng lô giao dịch từ 10 lên 100 cổ phiếu/lô để hạn chế lệnh vào. Giải pháp này giúp thanh khoản tăng được 15 – 18% nhưnghiện tượng quá tải vẫn chưa xử lý được dứt điểm, nhất là trong các phiên có thanh khoản chạm đến mức 15 nghìn -16 nghìn tỷ đồng. Để tiếp tục giảm tải cho sàn HoSE, đầu tháng 3/2021, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã có văn bản hướng dẫn HoSE, Sở GDCK Hà Nội (HNX) và Trung tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam chuyển giao dịch cổ phiếu niêm yết từ HoSE sang HNX, đồng thời, HoSE đề nghị các công ty chứng khoán ngừng hủy, sửa lệnh...để giảm tải lượng lệnh vào sàn, tuy nhiên, tình trạng nghẽn lệnh vẫn không chấm dứt. |
 |
| Xử lý sự cố nghẽn lệnh như trường hợp khẩn cấp quốc gia Theo chia sẻ của ông Trần Văn Dũng, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, sau khi tình trạng nghẽn lệnh xảy ra vào tháng 12/2020, lãnh đạo Bộ Tài chính đã chỉ đạo Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước, HoSE phải xử lý nhanh nhất, hiệu quả nhấthiện tượng này. Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng (trước đây) và bây giờ là Bộ trưởng Hồ Đức Phớc đã quán triệt với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước coi sự cố nghẽn lệnh là trường hợp khẩn cấp quốc gia, cần phải tập trung mọi nguồn lực, nỗ lực để xử lý. Cùng với đó, Bộ Tài chính cũng đã lập Ban chỉ đạo xử lý tình trạng nghẽn lệnh do Thứ trưởng Huỳnh Quang Hải làm Trưởng ban. |
 |
 |
 |
Hành trình giải quyết nghẽn lệnh sàn HoSE thực sự có bước ngoặt lớn sau khi Thủ tướng Chính phủ đồng ý để Tập đoàn FPT phối hợp với Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và HoSE cùng xử lý sự cố này. Tại buổi đối thoại của Thủ tướng Chính phủ với doanh nghiệp tổ chức ngày 7/3/2021 tại TPHCM, ông Trương Gia Bình, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn FPT chính thức đề xuất với Chính phủ để FPT xử lý lỗi kỹ thuật ở HoSE, thời gian xử lý chỉ trong vòng 100 ngày. Đề xuất này từ lãnh đạo Tập đoàn công nghệ hàng đầu Việt Nam ngay lập tức được Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc chấp thuận. Hai ngày sau sự kiện đó, ngày 9/3/2021, Bộ Tài chính đã cóbuổi làm việc với Tập đoàn FPT. Giải pháp được các bên thống nhất triển khai là HoSE sẽ sử dụng phần mềm hệ thống giao dịch đang được sử dụng tại HNX nhằm giảm thiểu tác động, thay đổi đối với hệ thống của các công ty chứng khoán. Mục tiêu đặt ra là hệ thống sẽ xử lý được khoảng từ 3-5 triệu lệnh/ngày, cao gấp 3-6 lần so với năng lực hiện có của HoSE.
Trong thời gian chờ hệ thống giao dịch mới hoàn thành, tình trạng nghẽn lệnh trên thị trường vẫn diễn ra, thậm chí, có những phiên tình trạng nghẽn diễn ra nghiêm trọng như phiên giao dịch ngày 1/6 khiến HoSE phải ngừng giao dịch vào chiều cùng ngày. Tại buổi làm việc trực tuyến của Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc với các đơn vị trực thuộc về tình hình phát triển thị trường tài chính vào ngày 2/6/2021, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc yêu cầu: Về tình trạng nghẽn lệnh, phải tập trung theo dõi, khắc phục sự cố; hoàn thành Dự án công nghệ thông tin KRX tại HoSE; hoàn thành dự án với FPT để khắc phục sự cố, đảm bảo giao dịch thông suốt, không để việc nghẽn lệnh ảnh hưởng đến thị trường. |
| Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc: "Trước tình trạng nghẽn lệnh giao dịch xảy ra tại sàn HoSE, chúng tôi đã tổ chức các cuộc họp để bàn giải pháp xử lý dứt điểm tình trạng này. Chúng tôi cũng đã yêu cầu lãnh đạo HoSE làm kiểm điểm và báo cáo cụ thể về tình trạng nghẽn lệnh trong thời gian qua. Bộ trưởng Bộ Tài chính và lãnh đạo Bộ cũng đã làm việc và chỉ đạo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, sàn HoSE để cùng đưa ra giải pháp khắc phục sự cố". |
 |
| Bộ trưởng Hồ Đức Phớc chủ trì cuộc họp của Bộ Tài chính ngày 2/6/2021 về thị trường tài chính. |
 |
| Trở lại với thời điểm đầu tháng 3/2021. Công ty Hệ thống thông tin FPT (FPT IS), thành viên Tập đoàn FPT, đơn vị trực tiếp triển khai dự án đã bắt đầu xây dựng hệ thống khớp lệnh thay thế. Có khoảng 50 kỹ sư, chuyên gia của FPT phối hợp với 30 chuyên gia của HoSE tập trung vào 3 nhiệm vụ trọng tâm: sửa phần mềm giao dịch chứng khoán của Sở GDCK Hà Nội (HNX) cho phù hợp với đặc tính giao dịch của HoSE, viết lại hệ thống giao tiếp với các công ty chứng khoán và tích hợp thêm phần mềm từ các đơn vị khác như Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, Trung tâm Lưu ký chứng khoán... Ông Dương Dũng Triều, Chủ tịch Công ty Hệ thống Thông tin (FPT IS) nhớ lại: Khi được giao nhiệm vụ “giải cứu” sàn HoSE trong 100 ngày, chúng tôi tự tin là FPT sẽ làm được bởi phương án khắc phục đã có sẵn do hai bên đã có sự đồng thuận trước đó. Khung kế hoạch cho các đầu việc cũng đã được vạch ra. Cụ thể, 100 ngày được chia làm 5 giai đoạn, gồm: khảo sát; phát triển hệ thống; HoSE kiểm tra tính đúng đắn; kiểm thử diện hẹp tại 24 công ty chứng khoán hàng đầu; kiểm thử diện rộng tại 73 thành viên toàn thị trường.
Tuy nhiên, đại diện FPT cũng cho biết, hành trình 2.400 giờ “giải cứu” hệ thống giao dịch của HoSE cũng có không ít khó khăn và chịu áp lực lớn do dự án nhận được sự quan tâm quá lớn của cộng đồng, nhà đầu tư. Bên cạnh đó, để chạy được một phần mềm còn liên quan đến các vấn đề như hạ tầng thiết bị, phần cứng, mạng lưới, bảo mật… Ngoài ra, thời gian thực hiện dự án lại rất ngắn, diễn ra trong điều kiện dịch Covid-19 bùng phát trong khikhối lượng công việc lại rất lớn, đòi hỏi độ chính xác, an toàn và tính bảo mật cao. Để chạy đua với thời gian, các cán bộ kỹ thuật của HoSE và FPT đã phải làm việc cả ngày lẫn đêm, sẵn sàng kết nối 24/7 để theo dõi các thay đổi của hệ thống trong quá trình giao dịch và kiểm thử. |
 |
| Đội ngũ kỹ thuật của FPT và HoSE trong một buổi làm việc xây dựng phần mềm giao dịch cho sàn HoSE |
| Bà Tạ Thanh Bình, Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước: "Chúng tôi đánh giá giải pháp này đáp ứng được một số tiêu chí. Thứ nhất, về mặt thời gian là khá nhanh, khoảng từ 3-4 tháng là có thể hoàn thành. Thứ hai, nó không tác động đến hệ thống hiện tại, tức là không gây thêm những rủi ro về mặt kỹ thuật đối với cả HoSE và HNX. Ngoài ra, nó đòi hỏi sự tác động chỉnh sửa ở mức độ tối thiểu với các đầu mối có liên hệ đến hệ thống công nghệ của thị trường, đặc biệt là về phía các công ty chứng khoán". |
| Với khối lượng và áp lực công việc khổng lồ từ việc xây dựng phần mềm đảm bảo về khối lượng lệnh đặt, lệnh khớp; thời gian phản hồi lệnh đặt, lệnh khớp và thời gian phản hồi của hệ thống xử lý lúc cao điểm đến hệ thống hạ tầng của dự án, vấn đề an ninh mạng, bảo mật dự án..., các nhân lực của dự án đến từ FPT cũng như HoSE đã phải làm việc suốt ngày đêm. |
 |
| Giây phút vui mừng khi kiểm thử thành công trên toàn hệ thống |
| Đến ngày 5/7/2021, sau một quá trình kiểm thử, hệ thống giao dịch mới của HoSE chính thức được đưa vào vận hành thành công, hoàn thành mục tiêu đề ra là nâng năng lực xử lí của sàn HoSE từ 900.000 lệnh/ngày lên đến 3-5 triệu lệnh/ngày, cao gấp 3-6 lần so với hệ thống cũ đồng thời lọai bỏ cơ chế phân bổ lệnh.
|
| Ngoài ra, phần quan trọng nhất là kiểm thử tích hợp hệ thống để đảm bảo độ ổn định, chính xác và an toàn an ninh xuyên suốt từ các hệ thống nội bộ của HoSE đến các công ty chứng khoán. Đội ngũ chuyên gia của HoSE và FPT đã phải làm việc hết công suất, thường xuyên phải xuyên đêm để giải những bài toán này. |
| Nhà đầu tư Chu Kiều Phương Thảo (Hà Nội): "Là một nhà đầu tư mới trên thị trường, tôi đã trải qua những phiên giao dịch thấp thỏm, lo lắng khi chứng kiến các phiên nghẽn lệnh khiến nhà đầu tư như đi trong sương mù. Dù những giải pháp trong thời gian đầu chưa đem lại nhiều hiệu quả nhưng chúng tôi ghi nhận sự nỗ lực, cầu thị, sự vao cuộc của cơ quan chức năng là Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, HoSE khi liên tục triển khai các giải pháp hành chính lẫn kỹ thuật để tháo gỡ nghẽn lệnh của sàn HoSE. Hơn 6 tháng tiến hành các giải pháp xử lý nghẽn lệnh, đặc biệt là với sự tham gia của Tập đoàn FPT từ tháng 3, đến nay, giao dịch trên HoSE đã rất ổn định sau khi đưa hệ thống giao dịch mới do FPT triển khai đi vào vận hành từ ngày 5/7. Được biết, hệ thống công nghệ thông tin KRX dự kiến sẽ được đưa vào vận hành vào năm 2022, chúng tôi kiến nghị cơ quan chức năng thúc đẩy để hệ thống này sớm đi vào hoạt động chính thức, chấm dứt hoàn toàn lo ngại việc nghẽn lệnh có thể xảy ra". |
 |
| Infographic: Thanh khoản thị trường trên sàn HoSE trong tháng 8/2021 - Kỷ lục mới về thanh khoản trong 21 năm. |
| Cho đến nay, gần 3 tháng sau ngày đi vào vận hành hệ thống công nghệ thông tin do FPT phối hợp triển khai, việc nghẽn lệnh trên HoSE đã được chấm dứt, ngay cả vào những phiên thị trường chứng khoán ghi nhận mức thanh khoản kỷ lục hơn 38 nghìn tỷ đồng (phiên 20/8/2021). Hiện HoSE và HNX đã lên kế hoạch chuyển 16 cổ phiếu niêm yết trở lại trên sàn HoSE sau hơn 3 tháng chuyển giao dịch sang sàn HNX. |
 |
| Hệ thống giao dịch mới của sàn Hose đã chính thức vận hành thành công vào ngày 5/7. |
| Ông Đỗ Bảo Ngọc, Phó Tổng giám đốc Công ty CP Chứng khoán Kiến thiết Việt Nam (VNCSI): "Trong thời gian 100 ngày, FPT đã hoàn thành việc chỉnh sửa hệ thống giao dịch của HNX để vận hành giao dịch của sàn HoSE đúng như kế hoạch, cam kết đề ra ban đầu với HoSE. Quá trình thử nghiệm, test với các công ty chứng khoán rất tốt và đến khi chính thức đưa vào vận hành trên thị trường thì chỉ mất vài ngày đầu tiên còn có một số lỗi nhỏ, nhưng vấn đề này đã nhanh chóng được khắc phục. Từ đó đến nay thị trường đã chạy rất mượt, không có vấn đề gì liên quan đến lượng lệnh trên thị trường. Chúng tôi đánh giá đây là một dự án thành công để xử lý dứt điểm sự cố nghẽn lệnh. Từ nay đến cuối năm, gói thầu KRX vẫn tiếp tục được Bộ Tài chính triển khai, đầu năm sau có thể hệ thống mới sẽ được đưa vào vận hành thay thế hệ thống do FPT xử lý. Chúng tôi mong muốn tiến độ của hệ thống này sẽ được đẩy nhanh hơn". |
| Đại diện HoSE cho biết, hiện nay, HoSE và FPT có khả năng làm chủ hệ thống giao dịch, tuy nhiên hệ thống vẫn cần được tiếp tục theo dõi, giám sát để kịp thời khắc phục sự cố (nếu có). Ngoài ra, các đơn vị vận hành còn có thể chủ động nâng cấp phần cứng và thay đổi thuật toán để đáp ứng năng lực thị trường. Đại diện FPT cho biết, đơn vị này cũng đã hỗ trợ HoSE thiết lập hai trung tâm vận hành dự phòng, trong đó, một trung tâm ở ngay trong khuôn viên của HoSE và một trung tâm ở khu Công viên phần mềm Quang Trung, bảo đảm trong trường hợp nếu tòa nhà của HoSE bị lock down thì hệ thống vẫn được vận hành ở trung tâm tại Công viên phần mềm Quang Trung, đảm bảo hệ thống hoạt động liên tục, thông suốt trong thời gian tới. |
 |