Kiên trì nguyên tắc “tiền đăng, hậu kiểm”

Một trong những phương thức quản lý mới của Luật DN 2005 là “tiền đăng, hậu kiểm” đã nhận được ủng hộ của cộng đồng DN và dư luận. Tuy nhiên, gần đây, có nhiều ý kiến cho rằng, một số quy định mới ban hành đang đi ngược lại phương thức quản lý này. Quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào?

Một trong những định hướng được Ban soạn thảo đưa ra trong dự thảo Luật DN 2005 sửa đổi về quản lý Nhà nước đối với DN là nâng cao hiệu quả hoạt động theo dõi và giám sát DN, hỗ trợ DN tuân thủ pháp luật tốt hơn, xử phạt kịp thời hành vi vi phạm, tiếp tục phương thức quản lý “tiền đăng, hậu kiểm”. Đây là định hướng đúng và được thực hiện từ khi Luật DN năm 2005 có hiệu lực. Tuy nhiên, trong thực tế, “tiền đăng” đang bị “gặm nhấm” bởi có khá nhiều quy định kiểm soát trước đã xuất hiện. Nguyên tắc “hậu kiểm” hầu như đã bị lãng quên bởi Luật DN và các văn bản dưới luật chưa có bất kỳ quy định nào về hậu kiểm. Việc kiểm tra, thanh tra tại các DN hiện nay chỉ thực hiện theo chuyên ngành. Chẳng hạn, kiểm tra, thanh tra thuế chỉ tập trung vào việc thực hiện nghĩa vụ thuế của DN; thanh tra lao động chỉ thanh tra, kiểm tra việc chấp hành các quy định của Luật Lao động...

Vì hậu kiểm không được thực thi nên đã xuất hiện nhiều hiện tượng tiêu cực trong thành lập, quản lý DN như vi phạm quy định về cấm thành lập và quản lý DN, góp vốn “ảo” hay thành lập DN chỉ để mua, bán hoá đơn và bỏ trốn... Kiên trì thực hiện nguyên tắc “tiền đăng” nhằm tạo điều kiện thuận lợi nhất cho việc khởi sự DN là hoàn toàn đúng. Song, Luật cần có quy định rõ ràng về “hậu kiểm”, tránh để biến thành “hậu buông” gây ra những hậu quả không đáng có và là cái cớ để nhiều ý kiến muốn quay lại cơ chế “tiền kiểm” như trước khi có Luật DN năm 2005.

Luật DN sửa đổi dự kiến bãi bỏ quy định “Giấy chứng nhận đầu tư đồng thời là Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh”. Ông có đồng ý với dự kiến này?

Quy định “Giấy chứng nhận đầu tư đồng thời là Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh” như trong Luật DN 2005 là vấn đề bất hợp lý, thể hiện sự phân biệt đối xử, trái với thoả thuận khi gia nhập WTO và đã được nêu rất nhiều trong các hội nghị, hội thảo trước đây song vẫn không được giải quyết. Hơn nữa, việc xin Giấy chứng nhận đầu tư đối với nhà đầu tư nước ngoài hiện nay đang bị điều chỉnh bởi công văn số 1752/BKH-PC ngày 18-3-2009 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, trái với quy định tại Nghị định số 139/2007/NĐ-CP và Nghị định số 102/2010/ NĐ-CP thay thế Nghị định 139. Vì vậy, tôi nhất trí với dự kiến bãi bỏ này.

Về việc ghi ngành nghề kinh doanh trong Giấy chứng nhận đăng ký DN, dự kiến cũng sẽ bỏ quy định này. Tuy nhiên, theo tôi, nếu bỏ việc ghi ngành nghề kinh doanh trong Giấy chứng nhận đăng ký DN sẽ gây khó khăn lớn cho công tác quản lý thuế và việc kiểm soát sự tuân thủ về điều kiện kinh doanh. Bởi danh mục này là căn cứ để DN phát hành hoá đơn, xác định nghĩa vụ về thuế và xác định những điều kiện kinh doanh phải đáp ứng. Vì vậy, đề nghị cải tiến việc ghi danh mục ngành nghề trong Giấy chứng nhận đăng ký DN theo hướng không bắt buộc phải ghi chi tiết đến mã ngành cấp IV như hiện nay.

Vậy theo ông, dự thảo Luật DN 2005 sửa đổi cần chỉnh sửa, hoàn thiện những nội dung gì để hoàn thiện?

Trong Luật DN hiện hành quy định chung cho công ty cổ phần, trong khi đó, thực tế đã xuất hiện các loại công ty cổ phần khác nhau tuỳ thuộc mức độ “xã hội hoá” của các cổ đông như công ty cổ phần nội bộ, công ty cổ phần mở rộng hay công ty cổ phần đại chúng đã hoặc chưa niêm yết trên thị trường chứng khoán. Yêu cầu về quản lý đối với mỗi loại công ty cổ phần là khác nhau. Do đó cần nghiên cứu để đưa vào Luật DN về các loại công ty cổ phần này.

Ngoài ra, có một vấn đề trong thực tế đã xảy ra nhiều như DN rơi vào tình trạng bế tắc khi những người góp vốn không thoả thuận được với nhau. Trong trường hợp này, cơ quan đăng ký kinh doanh không có trách nhiệm giải quyết những xung đột nội bộ DN. Việc đưa vụ việc ra toà án cũng đòi hỏi những thủ tục rất phức tạp, thậm chí nếu đưa ra toà đồng nghĩa với việc DN phải ngừng hoạt động, gây thiệt hại nghiêm trọng. Luật DN hiện hành chưa có quy định về vấn đề này, do đó cũng cần nghiên cứu để đưa vào Luật DN sửa đổi.

Trong Luật DN 2005 đã quy định một số vấn đề của đời sống, hoạt động DN, tuy nhiên qua quá trình áp dụng và thực tiễn phát sinh, những quy định này cần được sửa đổi. Từ nghiên cứu và hoạt động thực tế, ông thấy Luật sửa đổi cần chỉnh sửa vấn đề gì?

Luật DN hiện hành cho phép các DN (trừ Công ty TNHH một thành viên) được tăng, giảm vốn điều lệ. Song, do quy định về điều kiện, thủ tục của việc giảm vốn điều lệ chưa rõ nên trong thực tế, DN gặp rất nhiều khó khăn trong việc giảm vốn điều lệ. Vì vậy, Luật DN sửa đổi cần quy định cụ thể hơn để các DN có thể giảm vốn điều lệ khi cần thiết và hợp lý. Đây cũng là vấn đề của người đại diện theo pháp luật. Luật DN năm 2005 quy định rất mờ nhạt về người đại diện theo pháp luật của DN. Trong khi đó, Điều 91 Bộ luật Dân sự 2005 cũng chỉ quy định về đại diện của pháp nhân. Vì vậy, thực tế đã xảy ra những cuộc tranh cãi về quyền của người đại diện theo pháp luật. Do đó, vấn đề này cũng cần được quy định rõ ràng trong Luật DN sửa đổi.

Xin cảm ơn ông!

Song Trân (thực hiện)