Kiện phòng vệ thương mại diễn biến khó lường

	Tiếp nhận yêu cầu điều tra chống lẩn tránh phòng vệ thương mại đường Thái Lan
	Kiện phòng vệ thương mại tăng nhanh, hàng Việt đối mặt 207 vụ việc
	Đến 2030, phát triển thương mại điện tử trở thành hình thức thương mại chủ đạo

Thép là một trong những ngành hàng thường xuyên đối diện với các vụ việc điều tra phòng vệ thương mại. Ảnh: Nguyễn Thanh

10 năm có tới 160 vụ việc

Theo Ban chỉ đạo 35 (Bộ Công Thương), tổng kim ngạch XNK hàng hóa của Việt Nam đã tăng mạnh từ 327,8 tỷ USD năm 2015 lên 543,9 tỷ USD năm 2020. Kim ngạch XK tăng bình quân 11,7% trong giai đoạn 2016-2020, đạt 281,5 tỷ USD năm 2020, đưa Việt Nam trở thành nước đứng thứ 22 toàn cầu về quy mô kim ngạch và năng lực XK.

XK là một trong số các động lực quan trọng cho tăng trưởng kinh tế, đặc biệt trong đại dịch. Cán cân thương mại hàng hóa đã có thặng dư, năm sau cao hơn năm trước. Tuy nhiên, XK Việt Nam tăng trưởng nhanh cũng tạo ra áp lực cạnh tranh đối với các ngành sản xuất tại nước NK. Do đó, cùng với việc kim ngạch XK tăng trưởng cao, các DN XK của Việt Nam ngày càng có khả năng trở thành đối tượng bị điều tra, áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại.

Trên thực tế, số lượng vụ việc phòng vệ thương mại với hàng hóa XK của Việt Nam đã tăng nhanh trong những năm gần đây. Tính đến hết tháng 7/2021, hàng hóa XK của Việt Nam đã là đối tượng của 207 vụ việc điều tra phòng vệ thương mại của nước ngoài. Trong đó, đáng chú ý, số vụ việc điều tra từ năm 2011 đến nay lên tới 160, chiếm tỷ lệ 77%.

Thép là một trong những ngành hàng thường xuyên đối diện với các vụ việc điều tra phòng vệ thương mại. Ông Trịnh Khôi Nguyên, Phó Chủ tịch Hiệp hội Thép Việt Nam cho biết, trước đây, hàng XK thường đối mặt với các vụ việc phòng vệ thương mại từ thị trường như Mỹ, Australia, Canada…, nhưng gần đây, ngay cả những thị trường truyền thống của Việt Nam tại khu vực Đông Nam Á như Thái Lan, Malaysia, Indonesia, Philippines… hàng XK cũng gặp rất nhiều vụ khởi kiện. “Đó là biểu hiện tiếp tục gia tăng phòng vệ thương mại ở các quốc gia, các thị trường XK”, ông Nguyên đánh giá.

Tăng cường cảnh báo sớm

Xung quanh câu chuyện kiện phòng vệ thương mại đặt trong bối cảnh dịch Covid-19, bà Phạm Châu Giang, Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) phân tích, thời gian qua cũng như thời điểm hiện tại, dịch Covid-19 tác động tới nền kinh tế thế giới nói chung, tại Việt Nam nói riêng theo những hướng rất khó lường.

Năm 2020 là giai đoạn đầu của dịch bệnh, các DN đều có cảm giác hoang mang, lo lắng, tìm cách bán được càng nhiều hàng hoá càng tốt, hạn chế hàng tồn kho dẫn đến giá hàng hoá trên toàn thế giới “lao dốc”, năng lực cạnh tranh của các DN bị thu hẹp. 2020 là năm ghi nhận nhiều biện pháp phòng vệ thương mại nhất được áp dụng. Lần đầu tiên, hàng hoá XK Việt Nam đối diện với số lượng kiện phòng vệ thương mại kỷ lục là 40 vụ. Con số này gấp đôi, thậm chí gấp 3 so với nhiều năm trước đó.

Tuy nhiên, đến năm 2021 lại chứng kiến điều ngược lại. Do sự đứt gãy chuỗi cung ứng hàng hoá sản xuất toàn cầu, giá của nhiều mặt hàng cơ bản như sắt thép, phân bón, nhựa, cao su… tăng cao. Điều này dẫn đến tình trạng, các nền kinh tế trên thế giới hầu như không điều tra áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại. Với Việt Nam đến thời điểm này, hàng hoá XK mới bị các nước điều tra, áp dụng khoảng 10 vụ phòng vệ thương mại.

“Tuy nhiên, diễn biến như vậy là trong ngắn hạn, không bền, rất khó dự đoán được xu hướng của năm 2022 sẽ như thế nào. Chúng tôi luôn phải theo sát tình hình diễn biến giá cả, cung ứng sản xuất và nhu cầu tiêu dùng của những mặt hàng trong các ngành công nghiệp nền tảng của Việt Nam để có định hướng dự đoán về xu hướng phòng vệ thương mại trong thời gian tới”, bà Giang nói.

Trên thực tế, thời gian qua, Bộ Công Thương cũng đã phối hợp với các bộ, ngành liên quan triển khai nhiều hoạt động nhằm hỗ trợ kịp thời các DN Việt Nam khi các nước tăng cường sử dụng các biện pháp phòng vệ thương mại để bảo hộ sản xuất trong nước. Trong đó, đáng chú ý hơn cả là việc xây dựng, vận hành hệ thống cảnh báo sớm về phòng vệ thương mại. Hiện nay, Bộ Công Thương đang theo dõi biến động XK của 36 mặt hàng và đưa ra danh sách cảnh báo gồm 10 mặt hàng trong số các mặt hàng đang theo dõi để các bộ, ngành, địa phương, hiệp hội, DN triển khai các hoạt động cụ thể.

Kể từ thời điểm lần đầu tiên Bộ Công Thương công bố danh sách cảnh báo vào tháng 7/2019 tới nay, đã có 7 sản phẩm nằm trong danh sách cảnh báo bị nước ngoài điều tra phòng vệ thương mại, cụ thể là gỗ dán có nguyên liệu làm từ gỗ cứng, đệm mút, lốp xe ô tô, ống đồng, mật ong, thép chống ăn mòn, gạch men. Thông qua công tác cảnh báo sớm, các bộ, ngành, địa phương và DN đã không bị động trong công tác ứng phó với các biện pháp phòng vệ thương mại của nước ngoài.

Đại diện Bộ Công Thương cho biết, thời gian tới Bộ sẽ tiếp tục phối hợp với các cơ quan liên quan hoàn thiện, xây dựng và vận hành hiệu quả hơn nữa Hệ thống cảnh báo sớm theo lộ trình tại Đề án Xây dựng và vận hành hiệu quả hệ thống cảnh báo sớm về phòng vệ thương mại được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt ngày 1/3/2020. Mục đích chủ yếu nhằm theo dõi, cảnh báo và hỗ trợ cơ quan điều tra về phòng vệ thương mại và các cơ quan liên quan trong việc điều tra, xử lý các vụ việc phòng vệ thương mại trong và ngoài nước, đảm bảo mục tiêu bảo vệ sản xuất trong nước, chủ động phòng ngừa và ứng phó với các vụ kiện phòng vệ thương mại của nước ngoài, hướng tới XK bền vững.