Kiểm soát chặt nợ công, tăng dư địa chính sách tài khóa

	Nguy cơ hụt thu ngân sách nhà nước 12,5% so với dự toán
	Thu ngân sách 9 tháng giảm nhưng dư địa tài khóa của cả năm vẫn còn lớn
	Cân nhắc tăng trần nợ công để đảm bảo mục tiêu giữ vững an ninh tài chính quốc gia
	Tập trung dự báo để điều hành đảm bảo an toàn nợ công 2020

Vốn đầu tư công được sử dụng hiệu quả cho phát triển hạ tầng. Trong ảnh: Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc dự lễ khởi công dự án Mai Sơn - Quốc lộ 45, dự án thành phần của tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông (ngày 30/9/2020). Ảnh: S.T

Cơ cấu nợ chuyển biến tích cực

Theo báo cáo của Chính phủ gửi Quốc hội tại kỳ họp thứ 10, một trong những kết quả nổi bật của công tác quản lý nợ công thời gian qua là các chỉ tiêu an toàn nợ được kiểm soát chặt chẽ, nằm trong giới hạn trần nợ công được Quốc hội phê chuẩn và giảm dần qua các năm trong giai đoạn 2016-2019, góp phần làm tăng dư địa chính sách tài khóa.

Trong giai đoạn 2016-2020, công tác quản lý nợ công được tăng cường, chú trọng và về cơ bản đã đáp ứng được các mục tiêu đề ra, thực hiện tốt mục tiêu tổ chức huy động vốn với chi phí thấp gắn liền với mức độ rủi ro hợp lý cho đầu tư phát triển kinh tế - xã hội, thực hiện xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; đảm bảo khả năng trả nợ; đồng thời thúc đẩy phát triển thị trường vốn trong nước; tiếp tục tái cơ cấu nợ công, đảm bảo an toàn nợ công và an ninh tài chính quốc gia.

Dự kiến, đến cuối năm 2020, nợ công khoảng 56,8% GDP; nợ Chính phủ khoảng 50,8% GDP; nghĩa vụ trả nợ trực tiếp của Chính phủ so với thu NSNN ước khoảng 24,1%; nợ nước ngoài quốc gia khoảng 47,9% GDP; trả nợ nước ngoài của quốc gia so với kim ngạch xuất khẩu hàng hóa, dịch vụ khoảng 34,6%. Như vậy, về cơ bản dự kiến các chỉ tiêu nợ so với GDP duy trì trong các ngưỡng an toàn được Quốc hội cho phép.

Cơ cấu nợ đã có chuyển biến tích cực, dư nợ công giảm từ mức đỉnh 63,7% GDP năm 2016 xuống còn khoảng 55% GDP cuối 2019; tốc độ tăng nợ công giảm từ trung bình 18,1%/năm giai đoạn 2011-2015 xuống còn khoảng 6,8%/năm giai đoạn 2016-2019; tỷ trọng nợ trong nước tăng từ 38,9% năm 2011 lên 60,1% năm 2016 và 61,9% tổng dư nợ của Chính phủ cuối năm 2019; đồng thời lãi suất giảm dần, kỳ hạn trả nợ tăng dần, cơ sở nhà đầu tư được mở rộng, góp phần giảm rủi ro danh mục nợ Chính phủ.
Giai đoạn 2016-2020, Chính phủ huy động ước đạt trên 1,3 triệu tỷ đồng (bình quân 260.000 tỷ đồng/năm) thông qua phát hành trái phiếu để đáp ứng nhu cầu bù đắp bội chi, chi trả nợ gốc của NSNN, đảm bảo trong phạm vi dự toán được Quốc hội phê duyệt hàng năm.

Cũng trong 5 năm qua, tổng trị giá ký kết các khoản vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài của Chính phủ ước khoảng 12,7 tỷ USD, trong đó, giai đoạn 2016-9/2020 đã ký kết 112 hiệp định vay với tổng trị giá 11,9 tỷ USD.

Việc thanh toán trả nợ cũng được thực hiện đầy đủ, đúng hạn, đảm bảo nghĩa vụ đã cam kết với các chủ nợ. Trong những năm qua, việc trả nợ các khoản vay của Chính phủ được tổ chức thực hiện chặt chẽ và đảm bảo đúng hạn, bao gồm cả nghĩa vụ nợ trực tiếp của Chính phủ và nghĩa vụ nợ cho vay lại, không để xảy ra tình trạng nợ quá hạn làm ảnh hưởng tới cam kết với các nhà đầu tư.

Phát biểu tại Kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XIV, Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng cho hay: mức bội chi năm 2020 ước tăng lên 5,59% GDP (tính theo GDP mới). Nợ công tăng lên 57,4% GDP, dưới trần Quốc hội cho phép (65%).

Xét từ mức đỉnh của năm 2016 là 63,7% GDP thì đây cũng là kết quả rất tốt. Kết quả này có được là nhờ sự phấn đấu, tích luỹ của các năm gần đây đã tạo dư địa cho điều hành, trong khi chúng ta vẫn đảm bảo chi đầu tư, chi an sinh xã hội.

Với kết quả của năm nay thì mức bội chi 5 năm bình quân đạt 3,8%, đạt mục tiêu dưới 3,9% của kế hoạch 5 năm theo kế hoạch, một kết quả rất tích cực. Do đó, mặc dù năm 2020 chúng ta giảm thu, tăng bội chi do tác động tiêu cực của đại dịch Covid-19, nhưng Bộ trưởng Bộ Tài chính khẳng định tình hình tài chính ngân sách vẫn là điểm sáng tích cực.

Nâng cao uy tín của quốc gia

Một điều đáng ghi nhận nữa cũng được người đứng đầu ngành Tài chính báo cáo với Quốc hội là chất lượng nợ công đã ngày càng tăng hơn so với giai đoạn 2013 - 2015. Với nhiều nỗ lực cơ cấu lại danh mục những năm qua, thời hạn danh mục trái phiếu Chính phủ đã lên trên 8 năm (giai đoạn trước chỉ là 2,9 năm, phải vay đảo nợ thường xuyên). Từ đầu năm đến nay, Bộ Tài chính đã điều hành vay hơn 200.000 tỷ đồng để trả nợ gốc và bám sát tiến độ giải ngân thay vì vay theo kế hoạch.

Kỳ hạn vay trên 13 năm trong khi lãi suất chỉ 2,9% là mức thấp hơn cả lãi suất vay ưu đãi và không bị tác động tỷ giá. Mức vay này cũng là điều kiện tốt để chúng ta đàm phán vay quốc tế có lợi hơn. Trong giai đoạn từ năm 2016 đến nay, mặt bằng lãi suất phát hành đã giảm từ mức khoảng 6,5-8%/năm đối với các kỳ hạn từ 5 năm đến 30 năm xuống còn khoảng từ 1,5-3,5%/năm, trong đó kỳ hạn 10 năm đến 30 năm đang có lãi suất thấp nhất từ trước đến nay. So với các nước trong khu vực và các nước có cùng bậc xếp hạng tín nhiệm, lãi suất phát hành TPCP của Việt Nam đang thấp hơn từ 1-2 điểm phần trăm.

Về điều kiện vay nước ngoài, nhìn chung mặt bằng lãi suất bình quân nợ nước ngoài của Chính phủ vẫn duy trì ở mức thấp (1,8%/năm) do gần 98% khoản vay nước ngoài có điều kiện ODA, ưu đãi; kỳ hạn vay bình quân 25 năm, thời gian ân hạn bình quân 7 năm, đáp ứng yêu cầu về vay dài hạn cho đầu tư phát triển.

Yếu tố này góp phần quan trọng giúp duy trì chỉ tiêu trả nợ trên thu NSNN trong ngưỡng an toàn trong giai đoạn vừa qua và được Quỹ Tiền tệ Quốc tế cũng như các tổ chức xếp hạng tín nhiệm đánh giá tích cực khi phân tích tính bền vững danh mục nợ nước ngoài của Việt Nam.

Nhắc đến việc xếp hạng tín nhiệm của Việt Nam – đây cũng có thể coi là một điểm tích cực, phản ánh qua hệ số tín nhiệm quốc gia của Việt Nam từng bước được cải thiện trong giai đoạn 2016-2020. Điều này đã góp phần nâng cao uy tín của quốc gia, gia tăng niềm tin đối với các nhà đầu tư quốc tế. Chi phí huy động vốn nước ngoài của cả Chính phủ và doanh nghiệp sẽ giảm đi. Điều này có ý nghĩa hết sức quan trọng khi nguồn vốn vay ODA, vay ưu đãi dành cho Việt Nam đang giảm dần, tiến tới kết thúc.

Bước vào năm 2020, trong bối cảnh quốc tế cũng như trong nước còn nhiều thách thức, một điểm sáng từ đầu năm đến nay có thể kể đến là việc hệ số tín nhiệm quốc gia của Việt Nam được cả 3 tổ chức xếp hạng tiếp tục giữ nguyên.

Trong khi đó, trong 9 tháng đầu năm 2020, cả 3 tổ chức đánh giá S&P, Moody’s và Fitch đã đưa ra 99 đánh giá hạ bậc và 117 đánh giá điều chỉnh triển vọng xuống Tiêu cực đối với 42 quốc gia trên thế giới, chủ yếu do các gói hỗ trợ tài khóa phòng chống đại địch dẫn đến gánh nặng nợ công gia tăng mạnh tại các nước này.

Để đạt được kết quả giữ nguyên hệ số tín nhiệm của Việt Nam, trước hết phải kể đến thành công của Chính phủ trong việc kiềm chế hiệu quả đại dịch Covid-19 trong nước, qua đó khẳng định tiềm năng phục hồi mạnh mẽ của nền kinh tế nước ta hậu đại dịch.

Bên cạnh đó, phải kể đến đóng góp hết sức quan trọng của thành quả củng cố tình hình tài chính - ngân sách kể từ đầu nhiệm kỳ đến nay, cắt giảm mạnh bội chi và tỷ lệ nợ công, tạo dư địa dự phòng chính sách để ứng phó với rủi ro vĩ mô như nền kinh tế nước ta đang đối mặt trong năm 2020.