HSBC khuyến cáo VN sẽ rơi vào bẫy thu nhập trung bình thấp

Sản xuất linh kiện máy lạnh xuất khẩu tại Công ty TNHH Công nghiệp T.A Việt Nam. Ảnh: K.Kỳ

Nhóm nghiên cứu của Ngân hàng HSBC nhận định, bất chấp những lực trì kéo, hoạt động xuất khẩu của Việt Nam trong tháng 6-2015 đã tăng 18% so với năm ngoái và đưa mức tăng trưởng từ đầu năm đến nay đạt gần 10%. Chỉ số PMI cũng tích cực không kém với mức tăng trưởng mạnh trong quý 2-2015. Trong khi kết quả khảo sát PMI tháng 6-2015 đã giảm từ mức 54,8 điểm xuống còn 52,2 điểm. Tăng trưởng tín dụng cũng đã tăng 17% so với năm ngoái nhờ vào nhu cầu đang dần cải thiện.

Một tín hiệu tích cực nữa là vào ngày 29-6, Tổng thống Mỹ đã ký ban hành luật về Quyền xúc tiến thương mại (Trade Promotion Authority – TPA) cho thấy các cuộc đàm phán đối với Hiệp định kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP) có thể sẽ kết thúc trong những tháng tới. Cũng trong thời điểm này, Chính phủ Việt Nam cũng đã ban hành Nghị định 60 quy định từ tháng 9-2015, trần sở hữu nước ngoài 49% sẽ được tháo bỏ đối với nhiều lĩnh vực, tuy nhiên vẫn có một số ngoại lệ với các ngành chủ lực như ngân hàng.

Nhóm nghiên cứu đánh giá, hiệp định TPP sẽ rất có lợi đối với Việt Nam nhờ có nguồn lao động chi phí rẻ dồi dào và xu hướng này sẽ còn tiếp tục trong hai thập kỷ tới. Năng suất lao động của Việt Nam dù đang ở một trong những mức thấp nhất trong khu vực nhưng lại có tốc độc tăng trưởng nhanh nhất nhờ vào lĩnh vực FDI hoạt động hiệu quả hơn. Trên cơ sở đó, tăng trưởng GDP được kỳ vọng sẽ tăng nhanh trong vài năm tới.

Tuy nhiên, bản báo cáo của HSBC cũng ghi rõ, mô hình tăng trưởng của Việt Nam là mô hình cổ điển, sử dụng lợi thế cạnh tranh của một quốc gia về yếu tố cường độ sản xuất và nguồn lực tự có để nổi trội trong hoạt động giao thương quốc tế. Nguồn lực của nền kinh tế Việt Nam là chi phí nhân công lao động giá rẻ và quỹ đất canh tác dồi dào.

Các phân tích của HSBC cho thấy mô hình tăng trưởng hiện tại của Việt Nam không có tính bền vững, đặc biệt là trong trung hạn khi nguồn cung lao động giá rẻ dư thừa sẽ biến mất và chi phí lương giá rẻ sẽ không còn. Nguyên nhân chính nằm ở việc quản trị nguồn lực, đặc biệt là phân bổ nguồn vốn. Khối doanh nghiệp Nhà nước mặc dù hoạt động không hiệu quả nhưng vẫn được phân bổ nguồn vốn khá lớn.

Từ những phân tích nêu trên, nhóm nghiên cứu của HSBC dự báo các yếu tố đóng góp lớn nhất cho tăng trưởng của Việt Nam trong những năm tới sẽ là thương mại nhờ vào các thoả thuận thương mại quan trọng như TPP và nguồn lực chi phí lao động.

Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu cũng khuyến cáo, những nguy cơ lớn nhất sẽ xuất phát từ chính Việt Nam khi việc phân bổ các nguồn lực thiếu hiệu quả sẽ khiến cho năng suất suy yếu dần và khiến Việt Nam rơi vào cái bẫy thu nhập trung bình thấp. “Kinh nghiệm từ các quốc gia khác cho thấy thoát ra khỏi điều này là khó có thể và đòi hỏi những nỗ lực tích cực để thúc đẩy đầu tư hiệu quả cho dù có ở đầu tư cơ sở hạ tầng phần cứng hay mềm” – bản báo cáo ghi rõ.