Giải thưởng Hội Nhà văn: Có ban phát, "chạy chọt"?

Tập "Thơ trắng" gặp sóng gió vì bị coi là chất lượng "tập tễnh" bước vào làng thơ.

Giải thưởng Hội Nhà văn TP HCM 2017 vừa công bố trong những ngày đầu tiên của năm mới 2018 đã lập tức dấy lên nhiều câu hỏi khó trả lời. Còn trước đó là giải thưởng Hội Nhà văn Hà Nội 2017, nhà văn Thuận từ chối nhận giải.

"Tập tễnh" lên nhận giải?

Đầu tiên là chuyện lùm xùm quanh tập "Thơ trắng" của tác giả La Mai Thi Gia. Một số nhà phê bình văn học bức xúc lên tiếng khi thấy trang web chính thức của Hội Nhà văn TP HCM đăng bài "Viết cả đời không hết một chữ yêu", bị phát hiện là bài viết của ông chồng dành cho vợ - nữ tác giả - nên trong bài có nhiều ý "bốc thơm" cho tập "Thơ trắng" vừa nhận giải thưởng này.

Việc thiếu trầm trọng một nền phê bình nghiêm túc cho nên từ người viết lẫn người làm thơ đều sử dụng kiểu "tâng bốc người nhà" như thế. Các nhà chuyên môn tiếp tục lên tiếng về hai tập thơ không lọt qua vòng sơ khảo nhưng lại đàng hoàng có tên trong danh sách nhận tặng thưởng của năm là "Thơ trắng" của tác giả La Mai Thi Gia và "Nghi lễ của ánh sáng" của Lê Tuân.

Nhà thơ Lê Thiếu Nhơn, Ủy viên Hội đồng sơ khảo thơ, cho biết: "Khi đưa ra Hội đồng sơ khảo thơ thì tác phẩm "Thơ trắng" không đủ số phiếu quá bán, "Nghi lễ của ánh sáng" còn không hề nhận được một phiếu nào. Cả 2 bộc lộ sự hạn chế của tác giả đang tập tễnh bước vào thi ca".

Đánh giá về chất lượng của 2 tập thơ đang gây ồn ào này, nhà thơ Lê Thiếu Nhơn nhận định: "Thơ trắng" vừa sến vừa sáo ngay cái lời tựa, "Nghi lễ của ánh sáng" thì ra vẻ đại ngôn ở tên gọi các bài thơ nhưng chẳng triển khai được ý tứ gì, ngôn từ thì diêm dúa và cũ mòn".

Chất lượng tác phẩm chỉ ở tầm tập tễnh bước vào thơ ca và không qua nổi vòng sơ khảo, gây phản ứng của các thành viên trong hội đồng chuyên môn nhưng đã lập tức được ghi nhận bằng tặng thưởng. Câu chuyện trao giải khiến cho dư luận dấy lên nhiều nghi ngờ về chuyện có hay không những chiêu trò "chạy" giải để làm sang.

Bị gọi là "Hội đồng mù"!

Nhà thơ Lê Thiếu Nhơn thừa nhận mang cảm giác buồn khi hội đồng chuyên môn bị coi thường, thậm chí là vô hiệu hóa. Còn nhà thơ Trần Hữu Dũng, Phó Chủ tịch Hội đồng thơ sơ khảo, thông tin chi tiết: "Giải thưởng thơ năm nay có 18 tác giả tham dự. Sau nhiều lần thảo luận, đề xuất, cả hội đồng nhất trí chọn ra 5 tác giả nổi trội để bỏ phiếu: Tôn Nữ Thu Thủy, La Mai Thi Gia, Nguyễn Thị Thanh Long, Trương Nam Chi, Dạ Thy. Kết quả: Tôn Nữ Thu Thủy đạt 4/5 phiếu, Nguyễn Thanh Long 3/5, La Mai Thi Gia 2/5, Trương Nam Chi 1/5, Dạ Thy 1/5. Biên bản do Khánh Chi ghi, tôi kiểm phiếu, nhà thơ Phan Hoàng còn lưu giữ tất cả phiếu bầu để tiện việc kiểm tra về sau. Hội đồng thơ nhất trí chọn 2 tác giả có số phiếu quá bán đưa lên BCH hội xét duyệt. Như vậy, tập "Thơ trắng" của La Mai Thi Gia, "Nghi lễ của ánh sáng" của Lê Tuân không nằm trong danh sách đưa lên BCH Hội Nhà văn TP. Vì kết quả của Hội đồng thơ đưa lên không được tôn trọng đúng mực nên chúng tôi bị một số hội viên gọi là hội đồng mù".

Lãnh đạo Hội Nhà văn TP HCM chưa chính thức trả lời về sự việc này. Tuy nhiên, có thông tin cho rằng đại diện BCH Hội Nhà văn TP HCM có ý kiến về việc ngoài các tác phẩm được tuyển chọn đưa lên từ kênh hội đồng sơ khảo, các thành viên hội đồng chung kết cũng được đề cử tìm kiếm thêm các tác phẩm hay. Cách làm như thế, theo thành viên này, xuất phát từ thực tế là số lượng tác phẩm quá lớn nên hội đồng sơ khảo khó có thể đọc hết?

Lý giải trên đây khiến người yêu văn học nhớ lại sự kiện trao giải lùm xùm của Hội Nhà văn Hà Nội 2017 mới đây khi ở hạng mục dịch thuật, nhà văn Thuận (từ Paris, Pháp) đã từ chối nhận giải thưởng vì cho rằng: "Hội đã không làm đúng trách nhiệm của một hội nhà văn - bảo vệ quyền tự do sáng tác của các nhà văn". Thành viên hội đồng chung khảo Hội Nhà văn Hà Nội cũng thừa nhận chưa đọc hết tác phẩm được trao giải.

Người được trao tặng thì từ chối bởi vì cảm thấy cách làm rẻ rúng học thuật, giải thưởng được trao tặng theo kiểu "ban phát", "xin cho" lâu nay đã rất nhiều lần gây phản ứng mạnh mẽ trong giới chuyên môn. Người không xứng đáng lại vướng "nghi án" chiêu trò "chạy giải", liên tiếp những cú đánh mạnh vào người đọc khiến dư luận, công chúng tiếp tục đặt ra câu hỏi liệu các giải thưởng hội có còn giá trị hay không?

Cần làm sáng tỏ

Ở các cuộc trao giải khác, tất nhiên hội đồng chung khảo vẫn có quyền đề cử thêm các tác phẩm mà hội đồng sơ khảo chưa "ngó ngàng" đến nhưng điều đó hoàn toàn khác hẳn với thái độ đối lập nhau khi phủ quyết kết quả của hội đồng sơ khảo theo cái cách hội đồng chung khảo lựa cả những tác phẩm không được phiếu nào hoặc số phiếu rất thấp mà vẫn trao tặng thưởng?

Nhà thơ Trần Hữu Dũng thẳng thắn đề nghị: "Lâu nay có nhiều dư luận không hay về việc "chạy" vào hội, "chạy" giải thưởng làm mất không khí đoàn kết, gây ghi ngờ giữa các thành viên BCH. Thiết nghĩ, cần chấm dứt những dư luận râm ran không tốt, lan truyền gây mất đoàn kết nội bộ, hội viên nào có chứng cớ xác thực, minh bạch nên gửi đơn trực tiếp cho cơ quan chức năng đề nghị điều tra, làm rõ để trả lại bầu không khí sinh hoạt lành mạnh ở Hội Nhà văn TP HCM".