Duy trì vốn ở mức tối thiểu không có giá trị đảm bảo lợi ích của nhà nước

Bộ trưởng Bộ Công Thương giải trình trên nghị trường.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh:

Có nhiều nguyên nhân cơ bản gây tồn tại, hạn chế trong hiệu quả hoạt động của các DNNN. Nguyên nhân lớn nhất chính là sự "vừa đá bóng vừa thổi còi", bởi vì trên thực tế hàng loạt những chủ trương lớn trong phát triển các lĩnh vực kinh tế ngành cũng như các quy hoạch và các chiến lược được nghiên cứu xây dựng bởi các hệ thống của chính bản thân các DNNN và cũng lại được thẩm định phê duyệt bởi các cơ quan quản lý nhà nước, tức là các cơ quan hành chính.

Chính vì vậy dẫn đến tình trạng chất lượng của các dự án đầu tư, của các hoạt động đầu tư sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp không đảm bảo được hiệu quả, thậm chí có nhiều trường hợp như chúng ta nói "dắt trâu qua rào" và có những dự án có thể nói quy mô đầu tư rất lớn với vai trò thẩm định, giám sát của cả hệ thống nhưng thực tế chất lượng không cao. Điều đó dẫn đến tình trạng khi triển khai thực hiện bị mất mát vốn, lãng phí, thậm chí có những sai phạm và hiệu quả của dự án không cao.

Đặc biệt với sự phình to của bộ máy và quan liêu hóa của hệ thống DNNN thì dẫn đến quản trị của doanh nghiệp không đáp ứng được tốc đố tiến triển rất nhanh của thị trường thế giới trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển của các lĩnh vực kinh tế ngành.

Một nguyên nhân nữa là ltình trạng lợi dụng cơ chế quản lý để cố tình làm sai và vi phạm pháp luật trong lĩnh vực đầu tư cũng như thực hiện các dự án đầu tư đó. Điển hình là trong 12 dự án thua lỗ và kém hiệu quả trong thời gian vừa qua mà ngành Công thương đã báo cáo với Quốc hội, cử tri cả nước đã cho thấy rất nhiều những dự án, trong số đó phản ánh tình trạng quản lý vốn nhà nước của chúng ta cũng như quản trị của DNNN đúng với thực trạng mà chúng ta đã thấy. Vì vậy, không chỉ các cán bộ có trách nhiệm của các DNNN mà bản thân cán bộ quản lý của các bộ, ngành, các cơ quan quản lý nhà nước cũng phải chịu trách nhiệm kể cả đối với trách nhiệm có mức độ xử phạt hình sự.

Chính vì vậy, chúng tôi cũng xin bày tỏ sự đồng tình với báo cáo của giám sát tối cao của Quốc hội, đặc biệt là trong phần nghị quyết, trong đó nêu rõ những giải pháp và biện pháp cần tập trung chấn chỉnh trong thời gian tới, nhưng chúng tôi cũng xin góp ý thêm một số quan điểm từ góc độ quản lý ngành của ngành Công thương.

Chúng ta cần đẩy nhanh hơn nữa tiến độ hoàn thiện về mặt thể chế và khuôn khổ pháp lý cho Ủy ban Quản lý vốn nhà nước; cần phải làm rõ những nguyên tắc cơ bản để đảm bảo khai thác được và quản lý vốn nhà nước có hiệu quả. Mặt khác, nếu chúng ta tiếp tục duy trì vốn của nhà nước mức tối thiểu thì hoàn toàn không có ý nghĩa và giá trị gì để đảm bảo lợi ích của nhà nước khi chúng ta không còn giữ được vai trò chi phối và nhà đầu tư nước ngoài hoặc các nhà đầu tư mới nắm được cổ phần chi phối, từ đó không đảm bảo và không hiệu quả.

Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà :

Về việc thất thoát nguồn vốn nhà nước từ nguồn lực đất đai của DNNN, có thể nói nguyên nhân chính ở đây là do các quy định của pháp luật về đất đai cũng như về quá trình cổ phần hóa doanh nghiệp, phương án rà soát quỹ đất đai, sử dụng đất đai... chưa được xem xét trước khi tiến hành cổ phần hóa, bởi vậy nên có thể nói chúng ta chưa có quản lý và đánh giá về giá trị đất đai ở đây. Vì thế khi tính toán giá trị của doanh nghiệp không thể tính toán được giá trị từ đất đai để đưa vào giá trị của doanh nghiệp. Trên thực tế thì đây là một điều cũng không sai, vì thực tế khi giao đất cho các DNNN chủ yếu giao đất không thu tiền sử dụng hoặc giao đất thu tiền sử dụng hàng năm nên việc đưa ngay vào đối với giá trị của doanh nghiệp là không thể.

Tuy nhiên, nhiều DNNN khi cổ phần hóa trên thực tế nhu cầu sử dụng đất đai không phải là như vậy hoặc có nhiều khu vực đất đai đang sử dụng rất lãng phí, quản lý chưa tốt và nhiều khu "đất vàng".

Trước tình hình này Bộ Tài nguyên và Môi trường đã tham mưu cho Chính phủ và Chính phủ ban hành kịp thời quy định về phương án sử dụng đất khi cổ phần hóa DNNN, trong đó doanh nghiệp cổ phần hóa có trách nhiệm phải rà soát toàn bộ quỹ đất đang quản lý sử dụng để lập phương án sử dụng đất theo pháp luật của đất đai, sắp xếp xử lý đất thuộc sở hữu nhà nước và trình cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt trước khi cổ phần hóa. Đây là một trong những yêu cầu hết sức quan trọng. Qua việc rà soát này chúng ta có thể hoàn toàn thu hồi lại những quỹ đất mà hiện nay doanh nghiệp quản lý lỏng lẻo hoặc không cần thiết và sử dụng không đạt hiệu quả thu hồi lại để tạo quỹ đất để phục vụ các mục đích khác.

Nội dung thứ hai, việc xác định giá đất để xác định giá trị quyền sử dụng đất khi cổ phần hóa doanh nghiệp phải đảm bảo nguyên tắc giá đất là giá đất cụ thể do Ủy ban nhân dân tỉnh quyết định. Trên thực tế hiện nay giá đất này do nhiều nguyên nhân nhưng trong đó có một nguyên nhân là việc xác định của cơ quan tư vấn cũng như các cơ quan quản lý nhà nước cũng như Hội đồng xác định giá đất là do chúng ta chưa tính đến quy hoạch, chưa tính đến vị trí, lợi thế nên giá đất không phù hợp với cơ chế thị trường và đây là một điểm trong Luật Đất đai yêu cầu khi xác định giá đất phải công bố công khai giá đất này. Ở nội dung này nhiều đại biểu thấy nếu chúng ta công bố công khai thì thấy rõ được tính bất hợp lý khi xác định giá đất. Chính vì không công khai minh bạch nên có chuyện lợi dụng của các nhóm lợi ích và làm thất thoát tài sản của nhà nước.