Đi tìm những món nợ thuế chây ỳ của doanh nghiệp bị cưỡng chế - Bài cuối: Kiến nghị giải pháp cưỡng chế thu hồi nợ thuế hiệu quả

Việc xử lý, thu hồi nợ thuế được Cục Hải quan TPHCM quan tâm rà soát thường xuyên. Ảnh: T.H

Xử lý gần 800 tỷ đồng nợ thuế

Theo lãnh đạo Phòng Thuế XNK - Cục Hải quan TPHCM, năm 2023, Cục Hải quan TPHCM được giao thu hồi 800 tỷ đồng nợ thuế. Tính đến 31/12/2023, tổng số nợ chuyên thu quá hạn phát sinh trước năm 2023 được thu hồi và xử lý đạt 685,32 tỷ đồng, đạt 85,10% so với chỉ tiêu được giao.

Ông Dương Quốc Hùng, Đội trưởng Đội quản lý thuế, Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Sài Gòn khu vực 1 cho biết, ngoài các biện pháp cưỡng chế nợ thuế theo quy định tại Luật Quản lý thuế, trong năm 2023, Chi cục đã ban hành trên 220 thông báo tạm hoãn xuất cảnh đối với người đại diện pháp luật của các doanh nghiệp nợ thuế. Trong đó, có gần 40 trường hợp doanh nghiệp nộp thuế sau khi giám đốc bị hoãn xuất cảnh, với tổng tiền thuế đã thu hồi gần 12 tỷ đồng.

Trong đó, điển hình có trường hợp Doanh nghiệp tư nhân Thương mại Dịch vụ và Sản xuất T.D nộp hơn 4 tỷ đồng; Công ty TNHH Thương mại Dịch vụ T.V nộp gần 1,2 tỷ đồng nợ từ năm 2009; Công ty TNHH Thương mại Dịch vụ T.T.M nộp trên 820 triệu đồng nợ từ năm 2010… Đáng chú ý, có trường hợp Công ty TNHH BRIGHT GREEN người đại diện pháp luật của doanh nghiệp nợ thuế lại là người đứng tên làm giám đốc hộ, "không liên quan, không biết gì về hoạt động của doanh nghiệp do mình đứng tên làm giám đốc". Tuy nhiên, sau khi bị lập biên bản hoãn xuất cảnh tại sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất, bà này đã đến Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Sài Gòn khu vực 1 để giải quyết, nộp thuế, phạt chậm nộp, với số tiền trên 163 triệu đồng và đã được huỷ bỏ thông báo tạm hoãn xuất cảnh.

Ngoài ra, một số doanh nghiệp nợ thuế có đại diện pháp luật là người nước ngoài sau khi bị Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Sài Gòn khu vực 1 ra thông báo tạm hoãn xuất cảnh đã thực hiện nộp thuế cho ngân sách nhà nước. Cụ thể, Công ty TNHH MTV Thương mại S. Việt Nam, có giám đốc quốc tịch Hàn Quốc, đã nộp trên 42 triệu đồng; Công Ty TNHH Tư vấn Thương mại Dịch vụ Gi. có giám đốc quốc tịch Nhật Bản, đã nộp thuế gần 20 triệu đồng… Tương tự, tại Chi cục Hải quan quản lý hàng đầu tư, từ đầu năm 2023 đến nay đã ban hành đối với các trường hợp phát sinh nợ tại chi cục trên 50 trường hợp; trong đó đã tiến hành thu hồi và xử lý nợ thuế với số tiền trên 8 tỷ đồng.

Biện pháp nào cưỡng chế hiệu quả?

Khoản 1 Điều 125 Luật Quản lý thuế số 38/2019/QH14 quy định các biện pháp cưỡng chế thi hành quyết định hành chính về quản lý thuế bao gồm: (a) Trích tiền từ tài khoản của đối tượng bị cưỡng chế thi hành quyết định hành chính về quản lý thuế tại Kho bạc Nhà nước, ngân hàng thương mại, tổ chức tín dụng khác; phong tỏa tài khoản; (b) Khấu trừ một phần tiền lương hoặc thu nhập; (c) Dừng làm thủ tục hải quan đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu; (d) Ngừng sử dụng hóa đơn; (đ) Kê biên tài sản, bán đấu giá tài sản kê biên theo quy định của pháp luật; (e) Thu tiền, tài sản khác của đối tượng bị cưỡng chế thi hành quyết định hành chính về quản lý thuế do cơ quan, tổ chức, cá nhân khác đang nắm giữ; (g) Thu hồi giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh, giấy chứng nhận đăng ký hợp tác xã, giấy chứng nhận đăng ký đầu tư, giấy phép thành lập và hoạt động, giấy phép hành nghề.

Tuy nhiên, theo Phó Cục trưởng Cục Hải quan TPHCM Nguyễn Hữu Nghiệp, trên thực tế, đối với số nợ thuế khó đòi, ròng rã suốt hàng chục năm trời tại các chi cục hải quan thuộc Cục Hải quan TPHCM, cơ quan Hải quan đã áp dụng các biện pháp thu hồi nợ theo Luật Quản lý thuế (trừ 2 biện pháp khó áp dụng là kê biên tài sản DN; phối hợp với Cục Thuế địa phương tạm ngưng sử dụng hóa đơn) nhưng đều không hiệu quả, do hầu hết những DN nợ thuế này đều không còn hoạt động, đã bỏ trốn khỏi địa chỉ đăng ký kinh doanh. Thậm chí có nhiều trường hợp, chi cục đã lập hồ sơ nợ thuế, chuyển cho cơ quan Công an để phối hợp truy tìm giám đốc DN, yêu cầu nộp thuế, nhưng do DN ngưng hoạt động, giám đốc thuê mướn đứng tên nên cũng không có tác dụng. Các trường hợp này cũng không đủ điều kiện để được xóa nợ thuế theo hướng dẫn tại Thông tư 179/2013/TT-BTC ngày 2/12/2013 của Bộ Tài chính, khiến cơ quan Hải quan cứ phải "ôm" mãi món nợ khó đòi hết năm này đến năm khác. Hơn nữa, thực hiện các biện pháp cưỡng chế thi hành quyết định hành chính thuế phải tuần tự theo quy định như hiện nay chưa đạt được hiệu quả cao. Do khi thực hiện như quy trình hiện tại, cơ quan Hải quan phải thu thập thông tin và phối hợp với nhiều cơ quan chức năng, phải thực hiện nhiều thủ tục nên mất nhiều thời gian…

Phó Cục trưởng Cục Hải quan TPHCM Nguyễn Hữu Nghiệp cho biết thêm, Cục Hải quan TPHCM đã áp dụng đầy đủ biện pháp thu hồi nợ, nhưng giải pháp hữu hiệu vẫn là cưỡng chế dừng làm thủ tục hải quan đối với hàng hóa XNK. Tuy nhiên, giải pháp này chỉ hiệu quả đối với doanh nghiệp nợ thuế còn hoạt động.

Hiện tổng số nợ thuế chuyên thu quá hạn tính đến thời điểm cuối năm 2023 tại Cục Hải quan TPHCM là trên 1.875 tỷ đồng, giảm trên 534 tỷ đồng so với thời điểm 31/12/2022. Về tình hình xử lý và thu hồi nợ thuế quá hạn, tổng số nợ chuyên thu quá hạn phát sinh trước năm 2023 được thu hồi và xử lý trong năm 2023 đạt 685,32 tỷ đồng, đạt 85,10% so với chỉ tiêu được giao (805,31 tỷ đồng). Về tình hình xử lý nợ thuế khó thu, Cục Hải quan TPHCM đã tham mưu UBND TPHCM ban hành 86 quyết định xóa nợ thuế không có khả năng thu hồi với tổng số nợ được xóa lũy kế khoảng 11 tỷ đồng; đồng thời ban hành 42 quyết định khoanh nợ với tổng số nợ được khoanh là 28,70 tỷ đồng (chiếm 1,8% so với tổng số nợ khó thu toàn Cục).

Cần bổ sung thêm đối tượng tạm hoãn xuất cảnh

Ngoài các biện pháp cưỡng chế theo Khoản 1 Điều 125 Luật Quản lý thuế số 38/2019/QH14, Cục Hải quan TPHCM còn áp dụng biệp pháp tạm dừng xuất cảnh đối với người đại diện pháp luật của doanh nghiệp nợ thuế (theo Điều 66 Luật Quản lý thuế số 38/2019/QH14 và Điều 21 Nghị định 126/2020/NĐ-CP ngày 19/10/2020 của Chính phủ Quy định chi tiết một số Điều của Luật Quản lý thuế). Biện pháp “cứng rắn” này đã thu hồi cho ngân sách nhà nước hàng chục tỷ đồng.

Từ thực tế thực hiện các giải pháp thu hồi nợ thuế, Cục Hải quan TPHCM kiến nghị Tổng cục Hải quan quy định chi tiết về quy trình xác minh thông tin người nộp thuế để thực hiện hiệu quả các biện pháp cưỡng chế; bổ sung quy định phân loại tiền thuế nợ đang khởi kiện vào nhóm nợ chờ xử lý. Đồng thời, Cục Hải quan TPHCM báo cáo Tổng cục Hải quan kiến nghị sửa đổi các quy định trong Luật Quản lý thuế. Theo đó, sửa đổi, bổ sung khoản 7 Điều 124 Luật Quản lý thuế: “Cá nhân là người đại diện theo pháp luật của người nộp thuế phải hoàn thành nghĩa vụ nộp thuế của doanh nghiệp đang bị cưỡng chế thi hành quyết định hành chính về quản lý thuế trước khi xuất cảnh và có thể bị tạm hoãn xuất cảnh theo quy định của pháp luật về xuất cảnh, nhập cảnh”.

Theo Cục Hải quan TPHCM, thực tế đã phát hiện người đại diện pháp luật của người nộp thuế là người làm thuê (không có quyền quyết định việc kinh doanh) hoặc bị sử dụng giấy tờ cá nhân để đăng ký là người đại diện pháp luật mà không biết. Cục Hải quan TPHCM đề xuất bổ sung: Thành viên Hội đồng quản trị công ty cổ phần, thành viên Hội đồng thành viên công ty trách nhiệm hữu hạn, chủ sở hữu công ty, chủ doanh nghiệp tư nhân, giám đốc hoặc tổng giám đốc, thành viên hợp danh vào diện tạm hoãn xuất cảnh giống với người đại diện pháp luật, cùng chịu trách nhiệm đối với các khoản nợ của doanh nghiệp. Đối với Điều 19 Luật Quản lý thuế, đề xuất bổ sung quyền hạn của cơ quan quản lý thuế: Yêu cầu cơ quan đăng ký kinh doanh không thực hiện việc đăng ký, thay đổi nội dung đăng ký kinh doanh của doanh nghiệp trong thời gian cơ quan quản lý thuế đang tiến hành xử lý các hành vi vi phạm của doanh nghiệp về pháp luật về thuế, pháp luật về hải quan.

Ngoài ra, Cục Hải quan TPHCM đề nghị sửa đổi, bổ sung khoản 5 Điều 39 Luật Quản lý thuế theo hướng: Trước khi thực hiện tại cơ quan đăng ký doanh nghiệp, đăng ký hợp tác xã, đăng ký kinh doanh, người nộp thuế phải đăng ký với cơ quan quản lý thuế trực tiếp để hoàn thành nghĩa vụ nộp thuế theo quy định của Luật này và quy định khác của pháp luật có liên quan. Cơ quan Thuế quản lý trực tiếp chịu trách nhiệm kiểm tra việc hoàn thành nghĩa vụ thuế đối với nhà nước của người nộp thuế trước khi chấm dứt hiệu lực của mã số thuế. Bởi trên thực tế, nhiều doanh nghiệp thực hiện thủ tục đóng mã số thuế mặc dù vẫn còn nợ thuế tại cơ quan Hải quan, cần thiết quy định rõ người nộp thuế phải hoàn thành nghĩa vụ tại cơ quan quản lý thuế (bao gồm cơ quan Thuế và cơ quan Hải quan).