Đi bộ cùng nhà văn Thụy Điển AGNETA PLEIJEL

Ngày cuối cùng trong chuyến thăm Thụy Điển. Tôi hẹn với nhà văn Agneta Pleijel và nhà nghiên cứu văn hoá & dân tộc học Eva Lindskog đi dạo phố Drottninggatan ở trung tâm thủ đô Stockholm. Phố đi bộ này tiếp nối từ phố Norrmalm, trải dài 1,5 km, thông với phố Observatoriegatan. Từ đây có thể rẽ mấy bước sang nhà thờ Adolf Fredrik (xây dựng vào năm 1768-1774), nơi yên nghỉ của cố Thủ tướng Olof Palme, cố Thủ tướng Hjalmar Branting, nhà vật lí Carl Benedicks và nhà soạn nhạc Anders Eliasson. Một điều không ai có thể quên được vào mùa hè 2017, ngay trên con phố cổ kính này từng xẩy ra vụ khủng bố kinh hoàng. Bọn khủng bố đã lái một chiếc xe tải lao thẳng vào đám đông làm ba người chết và hàng chục người bị thương. Sau sự kiện kinh hoàng ấy, người ta đã đặt giữa lòng phố những bức tượng sư tử bằng đá trắng, vừa để trang trí, vừa ngăn chặn hoạt động của các loại xe cơ giới.

Agneta Pleijel và Eva Lindskog đã vào tuổi “xưa nay hiếm”, nhưng cả hai đều nhanh nhẹn, minh mẫn và rất hóm hỉnh. Tôi cũng đã quen với cách đi bộ nhanh sải bước rộng của người Nga nên theo kịp hai chị. Nhà văn Agneta Pleijel đã đến Việt Nam hai lần, thăm Hà Nội và Huế vào mùa xuân và mùa thu. Nhà văn rất ấn tượng với tính cách người Việt, mến khách, nhân hậu, và nói như hát. Agneta khoác tay tôi, còn tay kia khỏa rộng miêu tả sương khói Hồ Tây lúc hoàng hôn, hương vị ly café “đen đá” trong một quán giả khát không nhớ tên nằm sát mặt hồ.

Chị Eva đã giải thích thêm cho Angeta Pleijel biết vì sao mặt hồ ở Hà Nội bảng lảng sương khói vào mùa xuân và lấp lánh ánh vàng vào mùa thu. Rồi chị Eva quay sang nói với tôi về cuộc đời và những cuốn sách của Agneta Pleijel. Agneta Pleijel là một trong những nhà văn lớn của Thụy Điển hiện nay. Chị đồng thời là nhà viết kịch, nhà phê bình văn học, dịch giả, nhà hoạt động nữ quyền.

Agneta Pleijel sinh năm 1940 tại Stockholm. Cha của chị là nhà toán học lừng danh Åke Pleijel, mẹ là nhạc sĩ Sonja Berg Pleijel được nhiều người yêu thích. Năm 1973, Agneta Pleijel bắt đầu sự nghiệp văn chương bằng viết tiểu luận và phê bình văn học. Sau đó chị làm biên tập viên cho một số tờ báo và tạp chí văn học uy tín. Chị cũng chính thức làm thơ, viết văn từ đó. Agneta Pleijel từng là Chủ tịch Câu lạc bộ Văn bút Thụy Điển từ năm 1988 đến năm 1990. Năm 1977, chị viết kịch bản đầu tiên và được các nhà hát ở Thụy Điển dàn dựng và công diễn nhiều kỳ. Năm 1983 chị công bố tiểu thuyết đầu tiên, có tên “Vindspejare”. Đây là cuốn sách viết về năm thế hệ trong một gia đình có nguồn gốc Thụy Điển. Liên tiếp những năm sau chị cho xuất bản các tiểu thuyết khác, “Hundstjärnan” (1989), “Fungi” (1993), “Một mùa đông ở Stockholm” (1997), “Lord Nevermore” (2000), “Ba gia đình”, “Nữ hoàng phẫu thuật” (2006), “Diễn viên hài của nhà vua” (2007) và “Chị và Anh” (2009). Agneta Pleijel là một trong những nhà văn Thụy Điển hiện đang sống được dịch sang nhiều ngôn ngữ nhất.

Một góc nhỏ thành phố Stockholm, Thụy Điển. Ảnh: ST.

Nhà văn Agneta Pleijel từng nhận được nhiều giải thưởng văn học uy tín của Thụy Điển và quốc tế, trong đó có giải thưởng mang tên nhà văn Thụy Điển Selma Lagerlöf (1858-1940) - nhà văn nữ đầu tiên trên thế giới đoạt giải Nobel Văn học vào năm 1909. Tiểu thuyết “Chúa tể Nevermore” của Agneta Pleijel từng được đề cử cho giải thưởng lớn của Hội đồng Văn học Bắc Âu.

Từ năm 1982, Agneta Pleijel đã kết hôn với nhà báo đồng thời là nhà nghiên cứu văn hóa Maciej Zaremba, người gốc Ba Lan, di cư sang Thụy Điển từ năm 1969. Ông chính là phụ thân của nữ dịch giả Maja Thrane, người đã cùng nhà thơ-dịch giả Erik Bergqvist dịch thơ của tôi sang tiếng Thụy Điển.

Chúng tôi ghé vào một quán café ở cuối phố Drottninggatan. Angeta nói, hàng ngày chị thường uống café Cappuccino, nhưng hôm nay sẽ uống một ly café nguyên chất để lạnh để nhớ “đen đá Hà Nội”. Tôi mở máy đi động đưa cho chị Angeta xem tấm ảnh tôi chụp trước ngày ra sân bay. Đó là hình bìa cuốn tiểu thuyết “Một mùa đông Stockholm” của Angeta Pleijel, do dịch giả Hoàng Cường dịch từ bản tiếng Pháp sang tiếng Việt, NXB Văn học ấn hành, 2007. Chị cười hiền, ánh mắt tinh nghịch như quét vào tôi, giọng quả quyết: Exactly! (chính xác). Một người bạn ở Hà Nội, hình như lúc đó làm ở NXB Văn học đã gửi cho nhà văn cuốn sách này.

Về tiểu thuyết “Một mùa đông ở Stockholm” của Agneta Pleijel, theo tác giả Bửu Nam: "điều gây ấn tượng mạnh đối với ta là tấn kịch riêng tư bi thiết của một nhân vật - thiếu phụ trí thức, một giáo sư Đại học vừa là một nhà văn, về tình yêu và hôn nhân giữa đam mê và tỉnh táo, giữa ảo tưởng và vỡ mộng, giữa chịu đựng và nổi loạn, giữa vị kỷ và hướng thiện, lồng vào bi kịch của một tuổi thơ với những vết thương tâm hồn do sự khác biệt, xung đột và chia ly giữa cha và mẹ, những con người có đam mê và tài năng, ước vọng, nhưng không thể đem hạnh phúc cho nhau, không thể hiểu nhau. Ở đó, còn xuất hiện tấn bi kịch trong quan hệ giữa nam và nữ, giữa những người đàn ông trí thức có tài, những Don Juan đáng yêu, tự phụ, bắt cá nhiều tay trong tình yêu một cách ngây thơ và một tâm hồn phụ nữ nhạy cảm, có một bản lĩnh sống thẳng thắn, chấp nhận cả đổ vỡ, thua thiệt để bảo vệ một chút độc lập kiêu hãnh chua chát phẩm giá nữ giới."

Ngoài lĩnh vực văn chương, Agneta Pleijel còn là nhà hoạt động dân chủ, chống áp bức, bảo vệ các nhà văn bị thể chế độc tài cầm tù. Đặc biệt trong sáng tác, nhà văn lên tiếng đấu tranh cho nữ quyền rất mạnh mẽ. Tiêu biểu nhất về đề tài này là cuốn tiểu thuyết “Doften av en man" (tạm dịch "Mùi của đàn ông") của Agneta Pleijel. Nhà văn tâm sự: “Tôi viết về điều lo lắng, bất an của một phụ nữ trẻ trong những mối quan hệ rắc rối, phức tạp mà cô ấy gặp phải. Tôi căm ghét sự bất công, tàn nhẫn trong tình yêu và nhất là trong tình dục mà phụ nữ phải gánh chịu. Phụ nữ cần được tôn trọng và bình đẳng với nam giới dù ở bất kỳ đâu và bất kỳ lúc nào”. Chị nhấn mạnh, nữ quyền phải được hỗ trợ bởi luật pháp, phong tục và tập quán địa phương.

Chúng tôi tiếp tục dạo bước và dừng lại khá lâu ở địa chỉ 85 Drottninggatan. Được Agneta Pleijel chỉ dẫn, tôi biết được đây chính là bảo tàng nhà văn Thụy Điển August Strindberg (1849-1912), nơi ông đã sống bốn năm trước khi qua đời. Bảo tàng được khánh thành vào năm 1973, hiện thuộc quyền sở hữu của Hiệp hội August Strindberg Thụy Điển. August Strindberg là một nhà viết kịch, tiểu thuyết gia, nhà thơ, nhà viết tiểu luận và cũng là một họa sĩ nổi tiếng. Ông viết nhiều về những trải nghiệm cá nhân. Sự nghiệp sáng tác của August Strindberg kéo dài liên tục trong 4 thập kỷ với trên 60 vở kịch và hơn 30 tác phẩm tiểu thuyết tự truyện, lịch sử, phân tích văn hóa và chính trị. A. Strindberg sáng tác theo phong cách chủ nghĩa tự nhiên và chủ nghĩa biểu hiện. Ông được coi là "cha đẻ" của văn học Thụy Điển hiện đại. Cuốn sách “Căn phòng màu đỏ” (1879) của ông được đánh giá là tiểu thuyết hiện đại đầu tiên của văn học Thụy Điển. Tuy vậy, ông được thế giới biết đến nhiều hơn với vai trò là nhà soạn kịch. Ông được xem là một trong những nhà cách tân sân khấu hiện đại tiêu biểu của châu Âu và thường được so sánh với nhà viết kịch nổi tiếng nhất Na Uy Henrik Ibsen (1828-1906). Cũng chính trên mặt đường con phố này, người ra đã gắn những dòng chữ tiếng Thụy Điển bằng đồng. Đó là những câu nói, đoạn trích từ các tác phẩm tiêu biểu của nhà văn August Strindberg.

Chị Agneta cố ý chạy gằn lên phía trước, rồi dừng lại ở cuối mỗi dòng chữ của August Strindberg đã nhẵn bóng dấu chân khách bộ hành. Chị đưa ngón tay như nhấn từng ký tự, chậm rãi dịch sang tiếng Anh cho chị Eva và tôi nghe. Nhà văn Agneta Pleijel tự hào vì đất nước Thụy Điển đã có August Strindberg.

Trong những ngày ở Stockholm, tôi được nghe các bạn Thụy Điển nói nhiều về nhà văn Agneta Pleijel với lòng tin yêu chân thành nhất. Bạn đọc Thụy Điển đương thời rất tự hào vì đã có Agneta Pleijel. Một đất nước có lịch sử và nền văn hóa vĩ đại, chiếc nôi của văn chương thế giới đã có những nhà văn và bạn đọc tinh hoa đáng kính như vậy. Tôi nói với chị Eva rằng, sau này các con cháu tôi sẽ đến thăm đất nước của chị. Chắc chắn chúng sẽ dạo chơi nơi đây, hoặc có thể trên một con phố bất kỳ ở Thụy Điển. Nơi ấy sẽ có những dòng chữ bằng đồng được trích từ những tác phẩm xuất sắc của Agneta Pleijel mà mọi người đang say mê thưởng thức.

Stockholm – Hải Phòng, 24 - 28/10/2018