Đằng sau con số tăng trưởng lợi nhuận ròng ấn tượng trong quý 4/2023

Biên lợi nhuận gộp của các nhóm ngành. Nguồn: SSI Research

Công ty Chứng khoán SSI vừa công bố báo cáo cập nhật kết quả kinh doanh quý 4/2023 cho thấy ngân hàng và công nghệ thông tin là các ngành vững nhất trong giai đoạn khó khăn vừa qua.

Trong đó, lợi nhuận quý 4/2023 của ngành ngân hàng gần đạt mức đỉnh lợi nhuận của quý 1/2022 trong khi công nghệ thông tin tiếp tục lập đỉnh lợi nhuận mới. Lợi nhuận sau thuế các ngân hàng niêm yết tăng trưởng 25% so với cùng kỳ năm 2022.

Động lực tăng trưởng của ngành ngân hàng bao gồm lợi nhuận kinh doanh ngoại hối tăng trưởng mạnh (tăng 23%), lãi từ kinh doanh trái phiếu chính phủ (5,7 nghìn tỷ đồng so với lỗ 18 tỷ đồng cùng kỳ 2022), chi phí hoạt động được kiểm soát (chỉ tăng 1,5%) và chi phí dự phòng giảm 4%.

Trong khi đó, lợi nhuận các nhóm ngành còn lại vẫn thấp hơn đáng kể so với giai đoạn 2021-2022. Các ngành hàng và dịch vụ công nghiệp (giảm 12%), bán lẻ (giảm 67%), và ô tô (giảm 17%) vẫn chưa quay lại quỹ đạo tăng trưởng. Các nhóm ngành này đều có biên lợi nhuận thu hẹp trong khi doanh thu không thay đổi nhiều.

Lợi nhuận sau thuế ngành Bất động sản tăng nhẹ 3% nhưng vẫn thấp so với các quý trước. Mức tăng này được đóng góp lớn bởi các khoản thu nhập tài chính đột biến, trong khi doanh thu của ngành giảm 30% so với cùng kỳ, chủ yếu do chênh lệch về thời điểm ghi nhận doanh thu các quý. So sánh theo năm, lợi nhuận sau thuế của ngành bất động sản năm 2023 tăng 5,7% so với năm 2022, trong khi doanh thu tăng mạnh 27,3% chủ yếu do mức tăng ở VIC (tăng 59%) và VHM (tăng 66%).

SSI cũng chỉ ra một số nhóm ngành đã xác nhận tạo đáy và ghi nhận tăng trưởng đáng kể so với quý trước. Trong đó, ngành hóa chất tăng 252% so với quý 3/2023, lên mức tương đương quý 4/2022. Tăng trưởng ấn tượng chủ yếu nhờ DHB (tăng 634% so với quý trước), GVR (tăng 187%), LTG (tăng 176%). Nếu loại trừ các khoản thu nhập đột biến, lợi nhuận gộp của ngành cũng đạt mức tăng khá tốt (tăng 56% so với quý trước), là quý cao nhất trong 4 quý gần đây.

Ngành tài nguyên cơ bản cũng ghi nhận mức lợi nhuận cao nhất trong 6 quý, tăng 34% so với quý trước. Biên lợi nhuận gộp của nhóm này cải thiện lên 8,6% so với mức 2,8% trong quý 4/2022.

Hàng cá nhân và gia dụng ghi nhận lợi nhuận phục hồi quý đầu tiên với mức tăng trưởng 58% so với quý trước và 19% so với cùng kỳ năm 2022. Nhiều doanh nghiệp ghi nhận tăng trưởng tích cực như PNJ (tăng 149% so với quý trước), GIL (tăng 566%), VGT (tăng 68%), RAL (tăng 101%).

Nhóm ngành điện, nước, xăng dầu và khí đốt cũng phục hồi trở lại từ mức đáy của quý 3/2023, với mức tăng 29%. Nhiều doanh nghiệp ghi nhận tăng trưởng tích cực như QTP, PPC, NT2, POW, PGV, GAS, VSH.

Tuy nhiên, SSI cũng nêu lên rằng, đằng sau con số tăng trưởng lợi nhuận ròng ấn tượng, có một số điểm cần xem xét kỹ hơn như quy mô doanh thu chưa tăng tương ứng. Tổng doanh thu toàn thị trường tiếp tục giảm nhẹ 2% so với cùng kỳ, tác động chủ yếu bởi các ngành bất động sản (giảm 30% so với cùng kỳ), thực phẩm và đồ uống (giảm 11%), hóa chất (giảm 9%), tiện ích (giảm 5%). Du lịch và giải trí là nhóm ngành có mức tăng doanh thu tốt nhất (tăng 33%) nhờ khách du lịch quốc tế dần phục hồi sau đại dịch.

Bên cạnh đó, biên lợi nhuận gộp (nhóm ngành phi tài chính) giảm mạnh từ 15,3% trong quý 4/2022 xuống 14% trong quý 4/2023. Tuy nhiên, mức giảm chủ yếu chịu tác động bởi ngành bất động sản (lợi nhuận gộp giảm giảm 69%), và các ngành tiện tích, hóa chất và bán lẻ, trong khi một số ngành đã có sự phục hồi nhất định như tài nguyên cơ bản, thực phẩm và đồ uống, du lịch và giải trí. Không tính các nhóm ngành tài chính và bất động sản, tổng lợi nhuận gộp quý 4/2023 tiếp tục phục hồi từ mức thấp nhất trong quý 1/2023 và tăng trưởng 8,1% so với cùng kỳ năm trước.

Một điểm đáng chú ý nữa là lợi nhuận bất thường tăng mạnh với tổng thu nhập khác ròng và thu nhập tài chính ròng đạt 26,5 nghìn tỷ đồng (so với âm 300 tỷ đồng trong quý 4/2022), đóng góp 23% tổng lợi nhuận trước thuế. Các khoản thu nhập này gia tăng đáng kể so với giai đoạn trước chủ yếu nhờ một số doanh nghiệp như VIC, VHM, HNG, DHB, NVL. Nếu loại trừ các khoản đột biến này, tổng lợi nhuận chỉ tăng 3% so với cùng kỳ. Các chuyên gia của SSI cũng nhận thấy chi phí lãi vay giảm ở một số ngành như thực phẩm và đồ uống, tài nguyên cơ bản, bán lẻ, nhưng tăng ở các ngành bất động sản, xây dựng và tiện ích, do đó tổng chi phí lãi vay vẫn ở mức cao là 27,2 nghìn tỷ đồng trong quý 4/2023 (tăng 11,2% so với cùng kỳ năm 2022).