Cổ phần hóa, cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước cần những giải pháp mới

Xử lý nghiêm trường hợp làm chậm

Theo Bộ Tài chính, tính đến tháng 2/2024, đã có 77 doanh nghiệp được cấp có thẩm quyền phê duyệt Đề án cơ cấu lại doanh nghiệp theo Quyết định số 360/QĐ-TTg ngày 17/3/2022 của Thủ tướng Chính phủ, gồm 14 doanh nghiệp thuộc Trung ương và 63 doanh nghiệp thuộc các địa phương. Các đơn vị còn lại đang triển khai xây dựng đề án cơ cấu lại doanh nghiệp để trình cấp có thẩm quyền xem xét, phê duyệt. Ngoài ra, đến nay vẫn chưa có doanh nghiệp nào được cấp có thẩm quyền phê duyệt phương án cổ phần hóa và trong tháng 2/2024, các đơn vị tiếp tục triển khai công tác thoái vốn.

Bộ Tài chính đã nhiều lần nhìn nhận, tiến độ cổ phần hóa, thoái vốn, cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước còn chậm, không đạt kế hoạch đã được Thủ tướng Chính phủ giao. Nguyên nhân được chỉ rõ từ những hạn chế ở khâu lập kế hoạch cho đến khâu tổ chức triển khai thực hiện, giám sát kiểm tra. Trong đó, nhận thức và tổ chức thực hiện của một số cơ quan đại diện chủ sở hữu và người đứng đầu doanh nghiệp chưa cao, chưa quyết liệt. Tuy nhiên, công tác thanh tra, kiểm tra thời gian qua chưa có chế tài xử lý trong việc xem xét, xử lý trách nhiệm người đứng đầu doanh nghiệp nhà nước, cơ quan đại diện chủ sở hữu, cơ quan quản lý nhà nước trong việc chậm thực hiện cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp.

Vì thế, năm 2024, công tác này cần phải có những thay đổi và tích cực hơn. Theo đó, ngoài việc đẩy mạnh công tác chuẩn bị, hoàn thiện các thủ tục cần thiết phục vụ triển khai công tác cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp, Bộ Tài chính cho rằng cần xử lý nghiêm trường hợp làm chậm, vi phạm quy định về cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp. Cần xác định rõ trách nhiệm của tổ chức, cá nhân liên quan, nhất là người đứng đầu trong công tác sắp xếp, cổ phần hóa, thoái vốn, cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước, thực hiện các nhiệm vụ, công việc liên quan; coi việc thực hiện nhiệm vụ và kết quả thực hiện sắp xếp, cổ phần hóa, thoái vốn, cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước là một tiêu chí đánh giá các cơ quan, đơn vị tập thể, cá nhân liên quan.

Đồng thời, theo các chuyên gia, các doanh nghiệp nhà nước cần tăng cường công khai, minh bạch thông tin về tình hình tài chính, hoạt động sản xuất kinh doanh để tạo niềm tin, thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư trước khi triển khai công tác cổ phần hóa, thoái vốn.

Phát huy tính tự chủ cho doanh nghiệp nhà nước

Đặc biệt, một vấn đề đang rất được quan tâm liên quan đến doanh nghiệp nhà nước là sửa đổi Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp (Luật 69). Trong buổi làm việc mới đây với Thủ tướng Chính phủ, ông Nguyễn Năng Toàn, Chủ tịch Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn kiến nghị sớm sửa đổi Luật 69, trong đó cần cụ thể hóa các quy định về vốn Nhà nước, vốn của doanh nghiệp nhà nước, về đánh giá hiệu quả sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào doanh nghiệp và vốn của doanh nghiệp nhà nước đầu tư vào doanh nghiệp khác trên cơ sở tổng thể theo mục tiêu dài hạn của doanh nghiệp, không tách riêng từng dự án, từng danh mục đầu tư... nhằm phát huy tính tự chủ, dám nghĩ, dám làm, dám đổi mới sáng tạo của người quản lý doanh nghiệp nhà nước.

Đồng thời, vị này cũng đề nghị điều chỉnh quy định về phân phối lợi nhuận của doanh nghiệp nhà nước theo hướng cho phép một số doanh nghiệp nhà nước kinh doanh hiệu quả trong nhiều năm liền, có các dự án đầu tư phát triển lớn, hiệu quả được chủ động giữ lại phần lợi nhuận sau thuế sau khi đã trích lập các quỹ theo quy định để bổ sung vốn điều lệ phục vụ đầu tư phát triển các dự án, đảm bảo khả năng cạnh tranh và hội nhập quốc tế.

Tương tự, ông Phạm Đức Ấn, Chủ tịch Hội đồng Thành viên Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam (Agribank) kiến nghị đổi mới cơ chế quản lý vốn đầu tư vào doanh nghiệp nhà nước, trong đó tăng cường giao quyền tự chủ cho doanh nghiệp nhà nước trên tinh thần chuyển quản lý hành vi sang quản lý mục tiêu, tăng cường giám sát, phát hiện, cảnh báo và xử lý vi phạm ngay từ sớm nhằm ngăn chặn, giảm thiểu thiệt hại. Về mục tiêu giao cho doanh nghiệp nhà nước cần cụ thể hoá cho từng loại hình và từng doanh nghiệp cụ thể, nhất là khả năng làm chủ công nghệ, sản xuất các mặt hàng thay thế nhập khẩu có giá trị gia tăng cao, tránh chỉ giao chỉ tiêu tăng trưởng kinh doanh và lợi nhuận đơn thuần.

Thực tế là đề xuất sửa đổi Luật 69 đã được nhắc đến nhiều trong kiến nghị của các doanh nghiệp nhà nước cũng như các chỉ đạo của Chính phủ, lãnh đạo Chính phủ và Bộ Tài chính. Mới đây, Bộ Tài chính cũng đã giao Cục Tài chính doanh nghiệp tiếp thu, giải trình ý kiến của thành viên Chính phủ về đề án xây dựng Luật thay thế Luật 69 để hoàn thiện hồ sơ đề nghị xây dựng Luật báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định.