Chuyển dịch năng lượng: “Tính kỹ” để đảm bảo an ninh năng lượng

Thủ tướng Phạm Minh Chính: Việt Nam nhận thức rõ tầm quan trọng của chuyển đổi cơ cấu nguồn năng lượng

Là quốc gia có tốc độ tăng trưởng kinh tế hàng đầu trong ASEAN, chịu tác động mạnh mẽ của biến đổi khí hậu, Việt Nam nhận thức rõ tầm quan trọng của việc chuyển đổi cơ cấu nguồn năng lượng theo hướng nâng cao tỷ trọng NLTT gắn liền với sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả, bền vững.

Việt Nam đang xây dựng Quy hoạch Phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045 với những định hướng cơ cấu nguồn năng lượng của Việt Nam như sau: Đa dạng hóa các nguồn năng lượng, chú trọng phát triển các nguồn năng lượng sạch, NLTT; đối với nguồn năng lượng hóa thạch, có lộ trình chủ động tích cực giảm, theo hướng phát triển bền vững, giảm phát thải carbon, phát triển mạnh nhiệt điện khí; sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Trong bối cảnh thế giới đang chịu tác động cộng hưởng của đại dịch Covid-19, biến đối khí hậu và suy giảm tài nguyên thiên nhiên, cần phải có cách tiếp cận toàn cầu một cách bao trùm, tổng thể, bình đẳng và cùng có lợi. Việc tăng cường hợp tác quốc tế giữa các quốc gia đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc bảo đảm an ninh năng lượng, phát triển bền vững, giảm thiểu tác động tới môi trường và vì lợi ích chung của cộng đồng quốc tế. Việt Nam sẽ tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách pháp luật hỗ trợ phát triển ngành năng lượng; khuyến khích đẩy mạnh cơ chế hợp tác công - tư; tiếp tục tạo điều kiện thuận lợi cho các DN của Liên bang Nga và các nước đầu tư, kinh doanh vào lĩnh vực năng lượng tại Việt Nam.

(Lược ghi bài phát biểu của Thủ tướng Phạm Minh Chính tại Diễn đàn lần thứ IV “Tuần lễ năng lượng Nga” được tổ chức tại Moscow từ ngày 13-15/10/2021)

Bà Ngụy Thị Khanh, Giám đốc điều hành của Trung tâm Phát triển sáng tạo Xanh (GreenID): Quy hoạch điện VIII vẫn nên khai thác triệt để nguồn NLTT trong nước

Để chuyển dịch năng lượng thành công cần rất nhiều yếu tố về công nghệ, hệ thống vận hành linh hoạt hơn, cấu trúc của thị trường… Việt Nam trong 2 năm vừa qua đã có sự phát triển đột phá về NLTT. Tuy nhiên, những thách thức cũng đã được nhìn nhận vì chưa có sự chuẩn bị hài hòa giữa chính sách với nhu cầu đầu tư lớn vào ngành.

Việt Nam còn nhiều tiềm năng để phát triển NLTT như: Phát triển điện mặt trời nổi trên các công trình thủy điện để tận dụng nhà máy, đường dây truyền tải từ các dự án thủy điện; điện gió ngoài khơi cũng cần được xem xét, gắn với phát triển hydro; giải pháp về tích trữ năng lượng, hay phân tán điện mặt trời…

Tôi cho rằng, Quy hoạch Phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045 (Quy hoạch điện VIII) vẫn nên kiên trì và tiếp tục mục tiêu tạo cơ hội tối đa, khai thác triệt để các nguồn NLTT trong nước. Bởi lẽ đây là các dạng năng lượng không bị phụ thuộc vào nhiên liệu than, khí, biến động giá thị trường. Từ đó, có các chính sách, tạo thị trường để tháo gỡ, thúc đẩy phát triển các nguồn năng lượng này. Còn việc "đỏng đánh" phụ thuộc vào thời tiết của điện gió và điện mặt trời, cần có chính sách để đưa giải pháp tích trữ năng lượng vào chiến lược phát triển.

Thanh Nguyễn (ghi)

Bà Vũ Chi Mai, Trưởng hợp phần dự án 4E - EVEF, Chương trình Năng lượng GIZ.

Bà Vũ Chi Mai

Việt Nam đang trong quá trình chuyển dịch cơ cấu năng lượng theo hướng tăng tỷ trọng nguồn NLTT. Tuy nhiên, nguồn năng lượng này vốn được nhìn nhận khá “đỏng đảnh”, khó kiểm soát. Bà đánh giá như thế nào về vai trò của NLTT với các nguồn năng lượng khác như than, dầu khí… ở Việt Nam thời gian tới?

An ninh năng lượng nghĩa là an ninh quốc gia và phát triển kinh tế. Một mặt phải đảm bảo những nguồn chạy nền, tuy nhiên vẫn tìm giải pháp dài hơi hơn, chủ động năng lượng thông qua NLTT. Tất nhiên, NLTT “đỏng đảnh” nhưng yếu tố này hoàn toàn có thể kiểm soát được bằng những hệ thống dự báo tốt. Hoàn toàn có thể biết được công suất NLTT bằng bao nhiêu và điều phối một cách hợp lý bởi Việt Nam vẫn có nền là thuỷ điện và nhiệt điện.

Điện mặt trời có ban ngày, không có ban đêm nhưng gió có ban đêm. Tương lai nữa, điện gió ngoài khơi cũng hoàn toàn có thể đóng vai trò lớn. Điện sinh khối hay (biomass power) cũng có tiềm năng. Điện sinh khối thể kết hợp cùng than trong những nhà máy để đồng phát. Công nghệ có thể đắt hơn nhưng lại có yếu tố cạnh tranh là những dự án đồng phát sử dụng điện sinh khối rơi vào mùa khô khi thuỷ điện không có.

Nếu nhìn vào “bức tranh” tổng thể, những gì có thể đóng vai trò vào thời điểm nào thì tất cả các dạng năng lượng sẽ hỗ trợ nhau rất tốt. Tôi không nghĩ câu chuyện loại trừ là ổn ở Việt Nam. Bên cạnh NLTT vẫn nhìn thấy than, dầu khí có vai trò nhất định.

Thách thức lớn nhất với chuyển dịch năng lượng của Việt Nam hiện nay là gì, thưa bà?

Thách thức với Việt Nam hiện nay là các cơ chế, chính sách. Trước thực tế có thể thiếu điện vì tìm kiếm cơ hội đầu tư vào than gặp rất nhiều thách thức, đầu năm 2020, Chính phủ có yêu cầu Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và Bộ Công Thương phải đảm bảo an ninh năng lượng. Với thời gian ngắn như vậy, nhìn thấy NLTT hoàn toàn có khả năng.

Tuy nhiên, vì NLTT phát triển nhanh và công nghệ mới ở Việt Nam nên những điều kiện về tiêu chuẩn kỹ thuật chưa được xây dựng đầy đủ. Bên cạnh đó, các cấp quản lý khác nhau cũng chưa có đủ thời gian để nhìn nhận các vấn đề. Tất cả các yếu tố này dẫn tới hệ luỵ không chỉ cho nhà đầu tư trong việc cắt giảm công suất mà còn cho cả đơn vị vận hành là EVN.

Tôi nhìn thấy động thái khác và cũng rất mong các nhà đầu tư hiểu là với tốc độ phát triển NLTT như vậy phải có những bước để điều chỉnh lại. Chính phủ cần có thời gian để điều chỉnh. Việc những cơ chế hỗ trợ ở thời điểm này chưa được đưa ra cũng là điều dễ hiểu bởi trong quá khứ đã có những cơ chế hỗ trợ mà không lường trước được những bước phát triển của NLTT. Đây là bài học để cùng nhìn lại.

Bà có lưu ý gì cho quá trình chuyển dịch năng lượng tại Việt Nam thời gian tới?

Lộ trình chuyển dịch năng lượng của Việt Nam với việc NLTT vào ngày càng nhiều hơn là không thể tránh khỏi. Tuy nhiên, Việt Nam phải cân nhắc rất rõ, không chuyển dịch năng lượng bằng mọi giá. Cần nhìn xem hệ thống của Việt Nam đang có gì trong tay.

Dù vậy, tôi cũng cho rằng không nên quá thận trọng bởi quá thận trọng sẽ khiến nhà đầu tư hoặc những tổ chức tài chính quốc tế cân nhắc rất nhiều có tiếp tục hỗ trợ, tiếp tục đầu tư vào Việt Nam hay không khi các cam kết chính trị thấp. Trong khi đó, các thị trường khác lại có những cam kết, yếu tố mở cho thị trường.

Xin cảm ơn bà!