Bổ sung quy định về hoạt động cho vay: “Rào chắn” tín dụng hay kiểm soát rủi ro chặt chẽ hơn?

NHNN khẳng định, Thông tư 06 góp phần đảm bảo an toàn, hiệu quả, hạn chế rủi ro phát sinh trong hoạt động cho vay. Ảnh: ST

Đảm bảo phù hợp nhu cầu thực tế

Cách đây không lâu, báo cáo phân tích ngành ngân hàng của Công ty Chứng khoán VNDirect đưa ra nhận định, việc ban hành Thông tư 06 là cần thiết, giúp phản ánh chính xác chất lượng tín dụng, thúc đẩy các doanh nghiệp thực hiện niêm yết trên thị trường chứng khoán; đồng thời giúp hướng dòng vốn tín dụng đến phục vụ các dự án/mục đích lành mạnh, mang tính giá trị cao với nền kinh tế. Tuy nhiên, với việc quy định cho vay thắt chặt thêm, VNDirect đánh giá Thông tư 06 có thể sẽ làm chậm lại tăng trưởng tín dụng trong ngắn hạn.

Trong khi đó, mới đây, Hiệp hội Bất động sản TPHCM (HoREA) đã có văn bản kiến nghị sửa đổi, bổ sung một số quy định tại Thông tư 06. Theo HoREA, các quy định tại khoản 2 Điều 1 của Thông tư 06 đã bổ sung thêm 4 trường hợp khách hàng có nhu cầu vốn không được cho vay tín dụng. Việc này như dựng thêm “rào chắn”, làm cho việc tiếp cận tín dụng khó khăn hơn so với trước đây.

Từ những lo lắng này của cộng đồng doanh nghiệp, NHNN đã có thông cáo khẳng định, Thông tư 06 ban hành để góp phần đảm bảo an toàn, hiệu quả, hạn chế rủi ro phát sinh trong hoạt động cho vay của TCTD đối với khách hàng, kiểm soát việc khách hàng sử dụng vốn vay đúng mục đích, nâng cao chất lượng tín dụng, nhưng vẫn đảm bảo phù hợp với nhu cầu thực tế. Thông tư 06 bổ sung quy định về một số nhu cầu vốn TCTD không được cho vay là những nhu cầu vốn cho vay đã bị NHNN cảnh báo trong thời gian qua.

Ví dụ, quy định TCTD không được cho vay để gửi tiền. Bản chất của tiền gửi tiết kiệm và giao dịch chứng minh tài chính của khách hàng phải hình thành từ chính nguồn tiền của khách hàng, không phải là tiền đi vay từ TCTD, nên việc NHNN bổ sung quy định này nhằm đảm bảo kiểm soát sử dụng vốn vay đúng mục đích và tránh rủi ro khoản vay cũng như đảm bảo phù hợp với bản chất của tiền gửi tiết kiệm, bản chất giao dịch chứng minh tài chính.

Hạn chế rủi ro, kiểm soát mục đích sử dụng tiền vay

Một quy định khác được bổ sung là TCTD không được cho vay để thanh toán tiền góp vốn, mua, nhận chuyển nhượng phần vốn góp của công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty hợp danh; góp vốn, mua, nhận chuyển nhượng cổ phần của công ty cổ phần chưa niêm yết trên thị trường chứng khoán hoặc chưa đăng ký giao dịch trên hệ thống giao dịch Upcom. Theo NHNN, phần vốn góp tại công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty hợp danh là vốn điều lệ của công ty trên báo cáo tài chính, do vậy nếu hình thành từ vốn vay sẽ phản ánh không chính xác năng lực tài chính của công ty.

Thực tiễn thời gian qua cho thấy, việc TCTD cho vay đối với nhu cầu vốn này trong nhiều trường hợp tiềm ẩn rủi ro do đây là nhu cầu vốn khó kiểm soát mục đích sử dụng tiền vay do TCTD không kiểm soát được việc sử dụng vốn của bên nhận góp vốn, không có cơ sở để đánh giá thường xuyên đối với tình hình tài chính, tình hình hoạt động, khả năng trả nợ của bên nhận vốn góp và đây là một trong những hình thức mà khách hàng có thể sử dụng để che giấu hình thức sở hữu lẫn nhau.

Về quy định TCTD không được cho vay để thanh toán tiền góp vốn theo hợp đồng góp vốn, hợp đồng hợp tác đầu tư hoặc hợp đồng hợp tác kinh doanh để thực hiện dự án đầu tư không đủ điều kiện đưa vào kinh doanh theo quy định của pháp luật tại thời điểm TCTD quyết định cho vay, NHNN khẳng định, ngoài các trường hợp trên, với các dự án đầu tư đủ điều kiện đưa vào kinh doanh theo quy định của pháp luật, TCTD tiếp tục xem xét cho khách hàng vay.

Đồng thời, để đảm bảo kiểm soát rủi ro, trường hợp TCTD cho khách hàng vay đối với nhu cầu vốn này, Thông tư 06 bổ sung quy định TCTD phải có biện pháp kiểm tra, giám sát, đánh giá tình hình tài chính, nguồn trả nợ của khách hàng, đảm bảo khả năng thu hồi đầy đủ nợ gốc và lãi tiền vay đúng hạn theo thoả thuận, kiểm soát việc sử dụng vốn vay đúng mục đích.

Theo NHNN, các khoản hợp tác kinh doanh, góp vốn có thời gian góp vốn và lợi tức góp vốn cố định, không phụ thuộc vào kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của đơn vị nhận góp vốn; mà nguồn trả nợ phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn tiền của chủ đầu tư, khách hàng vay vốn không có nguồn trả nợ nào khác hoặc có thì không đáng kể so với số tiền vay vốn. Nếu dự án chưa bảo đảm tính pháp lý, điều kiện để triển khai thì phát sinh rủi ro khi dự án không có nguồn thu, ảnh hưởng đến khả năng trả nợ của khách hàng và vướng mắc trong việc xử lý tài sản đảm bảo.

Bên cạnh đó, Thông tư 06 cũng quy định TCTD không được cho vay để bù đắp tài chính do những lo ngại tiềm ẩn rủi ro khi khó đánh giá sự phù hợp giữa nhu cầu vay vốn và giá trị tài chính khách hàng đã mượn, tính xác thực của các giao dịch.

Tuy nhiên, theo NHNN, trên thực tế có một số nhu cầu vốn vay bù đắp là chính đáng như trường hợp doanh nghiệp đang làm thủ tục vay vốn trung, dài hạn để thực hiện dự án kinh doanh. Trong thời gian chưa được phê duyệt khoản vay trung, dài hạn, doanh nghiệp cần phải thanh toán một số chi phí phát sinh liên quan đến dự án mà các khoản chi phí này đã được đưa vào phương án sử dụng vốn vay và theo đó, doanh nghiệp đã phải ứng trước vốn của mình để thanh toán, đảm bảo tiến độ dự án. Đối với trường hợp này, sau khi khoản vay trung dài hạn được phê duyệt, TCTD giải ngân số tiền doanh nghiệp ứng trước vốn đã thực hiện dự án; đồng thời, tiếp tục xem xét giải ngân để thực hiện dự án đó nếu doanh nghiệp có nhu cầu.

Vì vậy, Thông tư 06 đã bổ sung cho phép TCTD tiếp tục thực hiện cho vay đối với trường hợp này để tạo điều kiện cho doanh nghiệp duy trì hoạt động sản xuất - kinh doanh, đảm bảo tiến độ thực hiện dự án, qua đó, tăng khả năng tiếp cận vốn tín dụng của doanh nghiệp.