Bất an vệ sinh thực phẩm- Bài 5: Quản lý an toàn vệ sinh thực phẩm: Nhiều mà vẫn lỏng, vẫn lọt

Hiện việc quản lý chất lượng bún đang được cả 3 bộ chịu trách nhiệm

Chồng chéo

Theo quy định hiện hành, các vấn đề liên quan đến chất lượng an toàn thực phẩm (ATTP) được 3 bộ cùng “quản” gồm Bộ NN&PTNT, Bộ Công Thương, Bộ Y tế. Cụ thể, Bộ NN&PTNT quản lý giai đoạn xuyên suốt từ sản xuất đến nơi tiêu thụ đối với thực phẩm tươi sống sản xuất trong nước và thực phẩm tươi sống NK. Các thực phẩm khác thì chỉ quản lý ở khâu sản xuất thực phẩm ban đầu và sơ chế thực phẩm. Bộ Y tế quản lý thực phẩm NK nhưng trừ thực phẩm tươi sống (do Bộ NN&PTNT đã quản lý), cơ sở chế biến thực phẩm, kinh doanh thực phẩm. Bộ Công Thương sẽ phối hợp với hai Bộ trên để thanh tra, kiểm tra thực phẩm lưu thông trên thị trường, thực phẩm giả, thực phẩm kém chất lượng…

Bàn về sự chồng chéo trong quản lý ATTP người ta thường lấy ví dụ về việc 3 Bộ: Y tế, Công Thương, NN&PTNT cùng quản lý... một chiếc bánh Trung thu.

Về thực tế trên, ông Nguyễn Hùng Long, Phó cục trưởng Cục An toàn thực phẩm thừa nhận: Cùng một sản phẩm 3 Bộ kiểm tra đã là chồng chéo nhưng còn bất cập ở chỗ Bộ Y tế chỉ quản lý thực phẩm khi đã đến tay người tiêu dùng. Khi kiểm tra lúc đó, nếu thực phẩm an toàn thì khỏi cần bàn đến. Nhưng nếu trong trường hợp không bảo đảm chất lượng vệ sinh thì Bộ Y tế chỉ thu được mẫu thực phẩm. Còn toàn bộ thực phẩm nhiễm bẩn đã bán ngoài chợ thì không thể thu được do không thuộc quản lý của Bộ Y tế. Công tác quản lý như vậy là không hiệu quả.

Hoặc như việc sử dụng Tinopal – một loại hóa chất tẩy trắng dùng trong công nghiệp nhưng lại được dùng để tẩy trắng bún. Theo ông Lâm Quốc Hùng - Trưởng phòng Giám sát ngộ độc thực phẩm, Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế), để quy trách nhiệm và quản lý chất lượng bún khá khó khăn bởi sự chồng chéo giữa các bộ, ngành. Cụ thể như, từ nguyên liệu là bột gạo ướt để làm bún trở về lúa gạo là thuộc trách nhiêm của Bộ NN&PTNT, còn sản phẩm tinh bột lại thuộc về Bộ Công Thương. Bún có chứa chất Tinopal gây ngộ độc cho người tiêu dùng lại liên quan tới Bộ Y tế.

Khó cho doanh nghiệp

Sự chồng chéo, bất cập giữa các cơ quan quản lý ATTP đang là một thực tế tồn tại từ lâu nhưng việc giải quyết vẫn chưa dứt điểm, đã gây không ít khó khăn cho DN.

Đối với các siêu thị, nguyên tắc là ngành Công Thương quản lý, nhưng vì kinh doanh nhiều mặt hàng thực phẩm, nên việc xin giấy phép phải qua rất nhiều "cửa", như Bộ Công Thương, Bộ Y tế, Bộ Thông tin và Truyền thông...

Đại diện Công ty Trách nhiệm hữu hạn Bánh mứt kẹo Hà Nội than thở: Trước đây muốn xin phép quảng cáo DN chỉ cần nộp hồ sơ đến Chi cục ATVSTP- Sở Y tế Hà Nội. Nhưng nay theo quy định mới, muốn được quảng cáo DN phải xin được 2 con dấu xác nhận, một của ngành y tế xác nhận nội dung quảng cáo và một con dấu của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch xác nhận mẫu mã, hình thức quảng cáo, thậm chí phải xin cấp phép cả từ phía Sở Công Thương xác nhận sản phẩm được phép lưu thông trên thị trường. Chỉ với một nội dung nhưng DN mất rất nhiều thời gian, công sức để thực hiện, ảnh hưởng không nhỏ tới việc tiến độ bán hàng và hiệu quả kinh doanh.

“Vẫn lỏng”

Trái ngược với thực tế một mặt hàng nhưng có quá nhiều cơ quan quản lý lại có thực tế có mặt hàng cơ quan quản lý “bỏ quên”. Chẳng hạn, theo phân cấp quản lý, Bộ Y tế quản lý nước uống đóng chai, nước khoáng thiên nhiên; các loại rượu, bia, nước giải khát do Bộ Công Thương quản lý. Tuy nhiên, cũng DN đó, nhưng sản xuất thêm mặt hàng nước đá thì không biết cơ quan nào đứng ra quản lý vì chưa đơn vị nào được phân cấp. Hoặc như mới đây rộ lên thông tin về việc thu mua đỉa của thương lái Trung Quốc, lúc này dư luận mới “ngã ngửa” là không có Bộ nào quản lý vì không biết xếp tên gọi mặt hàng này là gì.

Do vậy, theo như ý kiến của một lãnh đạo ngành y tế, hiện ngành này đành phải tạm thời quản lý mặt hàng nước đá, chờ sự phân công của Luật.

Hoặc như báo cáo tại cuộc họp giao ban của Bộ NN&PTNT (tháng 8-2013) về quản lý an toàn thực phẩm và vật tư nông nghiệp, phát hiện một tỉ lệ gà nhiễm khuẩn tại một số chợ, song các tiểu thương nhập gà từ đâu thì cơ quan chức năng hầu như không rõ. Thực tế đã chứng minh sự chồng chéo trong quản lý của các ngành đang gây nhiều thủ tục phiền hà đối với DN, cơ sở sản xuất. Và khi phát hiện vi phạm, nhiều đơn vị lúng túng trong khâu xử lý. Ông Trần Đáng - nguyên Cục trưởng Cục An toàn Vệ sinh thực phẩm (nay là Cục An toàn thực phẩm- Bộ Y tế) nhận định, càng nhiều bộ, nhiều ngành quản lý càng rối rắm.

Đại diện Cục Quản lý chất lượng nông, lâm, thủy sản- Bộ NN&PTNT cho biết: Hiện vẫn còn nhiều bất cập trong quản lý ATTP như các mẫu biểu kiểm tra vẫn chưa hoàn toàn đáp ứng nhu cầu thực tế cần kiểm soát. Bên cạnh đó, việc công khai các cơ sở loại C (loại không đảm bảo chất lượng) và tái kiểm tra lại các cơ sở này chưa được triển khai nhiều, mà chỉ tập trung ở một số loại hình cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm, kinh doanh thuốc thú y, thủy sản.

"Công tác thanh, kiểm tra chuyên ngành vẫn chưa bài bản do thiếu nguồn lực; việc xử phạt hành chính chưa triệt để, bởi chưa kết hợp đồng thời các hình phạt bổ sung. Ðặc biệt, bộ máy tổ chức và cán bộ làm công tác ATTP tại các địa phương vừa thiếu, vừa yếu đồng bộ", vị đại diện này nhấn mạnh.

Có thể thấy để giải quyết hiệu quả lâu dài vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm ngoài sự thống nhất quản lý, nâng cao vai trò, trách nhiệm của cơ quan chức năng thì cần phải có một chế tài đủ mạnh để xử lý các vi phạm, cũng như ý thức trách nhiệm của DN, người kinh doanh với cộng đồng, ý thức sử dụng, lựa chọn sản phẩm an toàn của người dân.

Nhóm PV