Bác Hồ sống mãi với non sông

Phóng viên Báo Hải quan có cuộc phỏng vấn TS. Chu Đức Tính, Giám đốc Bảo tàng Hồ Chí Minh những nội dung xoay quanh bản Di chúc của Người - một văn kiện vô giá, kết tinh tư tưởng, đạo đức và tâm hồn cao đẹp của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Xin ông cho biết quá trình soạn thảo và nội dung cơ bản trong Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh?

Năm 1965 - khi sức khỏe còn rất tốt và tinh thần hết sức minh mẫn, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt bút viết những dòng đầu tiên của bản Di chúc lịch sử. Bác viết từ ngày 10 đến 16-5-1965. Bác tự tay đánh máy, không cho văn thư đánh máy vì sợ lộ bí mật và Bác đã viết lên trên đầu Di chúc là “Tuyệt đối bí mật”. Suốt thời gian đấy, hàng ngày Bác dành 1 giờ (từ 9 giờ đến 10 giờ sáng) để viết lại những lời dặn cho Đảng ta. Ngày 16-5, Bác đóng Di chúc lại và đưa cho đồng chí Vũ Kỳ - Thư kí của Bác cất và dặn đến ngày 10- 5 sang năm lại lấy ra cho Bác xem.

Từ đó cho đến năm 1969 cứ vào 9 giờ sáng ngày 10-5, đồng chí Vũ Kỳ lại đặt Di chúc lên bàn làm việc của Bác. Năm 1966, Bác giở Di chúc ra, Người không viết thêm trang nào nhưng viết thêm 1 dòng vào đoạn nói về tinh thần đoàn kết, phê bình và tự phê bình trong Đảng, đó là phê bình “Phải có tình đồng chí thương yêu lẫn nhau”. Năm 1967 Bác không viết thêm vào Di chúc. Năm 1968 Bác viết thêm 6 trang, đề cập đến mọi vấn đề như là lời dặn lại chính thức cho Đảng ta mọi việc phải thực hiện. Ngày 10-5-1969 Bác viết thêm 1 trang cuối cùng.

Như vậy, trong suốt 5 năm (từ 1965 đến 1969) Bác Hồ đã hoàn thành Di chúc quan trọng, có độ dài 10 trang.

Các tư tưởng quan trọng của Bác thể hiện trong Di chúc tập trung vào công tác Đảng; vấn đề liên quan đến con người; vấn đề liên quan đến phong trào cộng sản quốc tế; những tâm tư, nguyện vọng cá nhân của Bác đối với Đảng, với nhân dân...

Xin ông cho biết rõ hơn về công tác Đảng được Bác Hồ đề cập đến trong Di chúc và ý nghĩa, bài học kinh nghiệm đối với toàn Đảng hiện nay?

Hiện nay, toàn Đảng đang tập trung thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 về một số vấn đề cấp bách xây dựng Đảng, chúng ta càng thấy được quan điểm, tầm nhìn có tính chất chiến lược, lâu dài của Bác về vấn đề xây dựng Đảng.

Trong Di chúc, vấn đề quan trọng đầu tiên Người đề cập chính là “nói về Đảng”. Chủ tịch Hồ Chí Minh viết “Nhờ đoàn kết chặt chẽ, một lòng một dạ phục vụ giai cấp, phục vụ nhân dân, phục vụ Tổ quốc, cho nên ngay từ ngày thành lập đến nay, Đảng ta đã đoàn kết, tổ chức và lãnh đạo nhân dân ta hăng hái đấu tranh tiến từ thắng lợi này đến thắng lợi khác”. Bác yêu cầu toàn Đảng phải giữ gìn đoàn kết, nhất trí như “giữ gìn con người của mắt mình”; Đảng phải thường xuyên, nghiêm chỉnh thực hiện phê bình và tự phê bình. Đặc biệt, phê bình “phải có tính đồng chí thương yêu lẫn nhau”.

Quan điểm phê bình, tự phê bình của Chủ tịch Hồ Chí Minh là tư tưởng hết sức nhân văn, cao cả. Đó là, phê bình phải đúng lúc, đúng chỗ và động cơ phê bình phải trên tinh thần “tình đồng chí thương yêu lẫn nhau”, nghĩa là phải có động cơ trong sáng. Phê bình ở đây là phê bình việc chứ không phải phê bình người. Ai có khuyết điểm gì thì phê bình khuyết điểm đó, thẳng vào việc làm có khuyết điểm chứ không phải lợi dụng khuyết điểm nhất thời mà phủ định tất cả công lao, công hiến trước đó của họ.

Phê bình xong cả người phê và bị phê sẽ đoàn kết nhau hơn, yêu thương nhau hơn, quý trọng nhau hơn. Chính vì vậy, văn hóa phê bình, tự phê bình của Bác Hồ vẫn mãi mãi có tính thời sự.

Về vấn đề chỉnh đốn Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng, phải làm cho mỗi đảng viên, đoàn viên, mỗi chi bộ ra sức làm tròn nhiệm vụ của Đảng giao phó cho mình và toàn tâm, toàn ý phục vụ nhân dân.

Sinh thời, Bác Hồ luôn là người yêu nước, thương dân hết mực. Xin ông cho biết trong Di chúc của Người điều đó đã được thể hiện như thế nào?

Đúng như vậy. Trước lúc đi xa Bác vẫn luôn dành nhiều thời gian, tâm sức để quan tâm đến đồng bào, chiến sĩ cả nước. Trong lần bổ sung nhiều nhất vào Di chúc (năm 1968) nội dung đầu tiên được Bác đề cập là vấn đề con người. Người đã dành sự quan tâm hết sức cụ thể, thiết thực đến từng tầng lớp trong xã hội. Với những người đóng góp một phần máu xương cho cách mạng, Bác yêu cầu Đảng, Chính phủ phải tìm mọi cách làm cho họ có nơi ăn, chốn ở. Với các anh hùng liệt sĩ phải có nơi tưởng niệm, ghi công; thân nhân của họ chính quyền phải giúp đỡ để có công ăn việc làm thích hợp, không để bị đói, rét. Những chiến sĩ trẻ trong lực lượng vũ trang, thanh niên xung phong… cần chọn một số người ưu tú nhất cho đi đào tạo để xây dựng đất nước sau này… Đặc biệt, với những người ở bên kia chiến tuyến, là nạn nhân của chế độ xã hội cũ Bác Hồ cũng hết sức quan tâm, Bác yêu cầu Nhà nước phải vừa giáo dục vừa dùng pháp luật để cải tạo để giúp họ trở thành người lương thiện, không để họ ở ngoài lề xã hội.

Với đồng bào nông dân, Người chỉ ra rằng, trong kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ đồng bào ta, nhất là đồng bào nông dân đã hết sức trung thành với Đảng và Chính phủ, ra sức góp của, góp người, vui lòng chịu đựng mọi khó khăn gian khổ. Nên đất nước thắng lợi Bác đề nghị miễn thuế nông nghiệp một năm để cho đồng bào “hỉ hả, mát dạ, mát lòng, thêm niềm phấn khởi, đẩy mạnh sản xuất”. Sự quan tâm thể hiện qua những câu chữ hết sức giản dị, đời thường nhưng rất thiết thực và đầy ý nghĩa. Trong Di chúc, Bác cũng thể hiện đầy đủ, toàn diện sự quan tâm, mong muốn trong việc xây dựng, phát triển kinh tế, giáo dục, y tế, vệ sinh môi trường…

Trong đời sống, sinh hoạt, Bác Hồ luôn là một tấm gương mẫu mực về thực hành đạo đức cách mạng, ông có thể chia sẻ những câu chuyện xoay quanh chủ đề này?

Bác luôn nêu một tấm gương sáng về thực hành đạo đức cách mạng để toàn Đảng, toàn dân học tập và làm theo. Có câu chuyện như thế này: Thấy thời tiết Hà Nội mùa Hè rất nóng bức, một số đồng chí làm ở việc ở đại sứ quan nước ngoài mang tặng Bác một chiếc điều hòa nhiệt độ (dùng để trang bị cho nhà làm việc, sinh hoạt của Bác ở nhà D67). Biết nếu ở nhà Bác sẽ không đồng ý nhận, nên chờ khi Người đi công tác xa, anh em phục vụ mới cho lắp đặt. Khi về, Bác nghiêm khắc nhắc nhở, bởi thực tế lúc này người dân Hà Nội và cả nước còn muôn vàn khó khăn, gian khổ. Bác yêu cầu mang tặng chiếc điều hòa này cho bệnh viện để dùng phục vụ bệnh nhân mắc bệnh nặng.

Ngay việc viết Di chúc - là một văn kiện hết sức quan trọng mà phần lớn bản thảo cũng được Người tận dụng lại giấy báo cũ để thực hiện. Bác quan niệm và luôn thực hiện sử dụng cái gì cũng không được quá mức, chỉ dùng đủ tiêu chuẩn và nhu cầu sử dụng…

Việc học tập đạo đức, tác phong của Người, bồi dưỡng phẩm chất cách mạng, không sợ gian khổ, không sợ hy sinh, rèn luyện mình thành những chiến sỹ trung thành với Tổ quốc, với Đảng, với dân luôn được toàn Đảng, toàn dân nghiêm túc thực hiện.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

Thái Bình (thực hiện)