Ai bảo “đi Tây" là sướng!?

Một thời "chân đi, tay mỏi"

Báo chí thể thao trong nước có “thâm niên”, nếu không muốn nói là từ rất sớm, khi các môn như: Bóng đá, xe đạp, quyền Anh... theo chân người Pháp vào Việt Nam hồi đầu thế kỷ 20. Rồi đến đầu thập niên 80, mặc kinh tế thời ấy rất khó khăn, làng báo thể thao đã có bước tiến dài với tờ Tin nhanh đầu tiên được xuất bản của Thông tấn xã Việt Nam nhân World Cup Espana 1982 để mở đầu cho một trào lưu làm báo tốc độ đúng với chất thể thao.

Đến cuối thập niên 80 của thế kỷ trước, chính xác là năm 1989, khi Thể thao Việt Nam hội nhập trở lại với đấu trường thể thao quốc tế thông qua lần có mặt tại Đại hội thể thao Đông Nam Á (SEA Games) ở Malaysia, thì làng báo thể thao mới thực sự chuyển mình. Không chỉ còn dừng ở mức độ "khai thác", các phóng viên Việt Nam đã có mặt trực tiếp tại tất cả các đấu trường quốc tế để trực tiếp chuyển tải thông tin cho người hâm mộ nước nhà. Và dĩ nhiên, cái thời khó khăn bộn bề ấy, "đi Tây làm báo" cũng đủ thứ chuyện gian nan, cười ra nước mắt.

Làm báo thời gian này khá thô sơ và cũng chỉ có một số tòa soạn có điều kiện mới cử được vài ba quân đi nước ngoài tác nghiệp, bởi ngoài chuyện thủ tục giấy tờ khá phức tạp, còn là điều kiện tác nghiệp khá thô sơ. Hành trang của các phóng viên đi SEA Games, hay ASIAD (Đại hội Thể thao châu Á) lúc ấy không thể thiếu xấp giấy A4 trắng cùng một mớ bút bi để rồi sau mỗi ngày thi đấu là lao thật nhanh về trung tâm báo chí để viết một cách thật nắn nót, ngắn gọn và đầy đủ nhất để fax tin về nhà. Đấy là phóng viên viết thì còn đỡ, còn phóng viên ảnh thì dù đã rửa ảnh cầm tay cũng chẳng biết cách nào để gửi về, đành phải trông chờ gửi gắm qua đường đại sứ, hàng không...

Phải khoảng đến năm 1995 trở đi, khi internet bắt đầu phổ cập, dù trong nước mới chỉ chạy Dial-up 1268, 1269... một số đơn vị đã trang bị máy tính để phóng viên tác nghiệp qua email, khai thác tin trên mạng. Nhưng nhìn chung là đến trước năm 2000, việc đi nước ngoài, viết tay tin bài rồi fax về vẫn là kiểu tác nghiệp chủ yếu của báo giới trong nước. Cả ngày chạy rông tại các địa điểm thi đấu, tranh thủ trưa, chiều ngồi viết "rời tay" với "bộ nhớ" là cái đầu của mình rồi gửi về mà cũng chẳng biết ở nhà có nhận được, đọc được không. Làm báo vất vả là vậy, nhưng đã tạo nên lớp phóng viên có bản lĩnh và thành danh.

Làm báo thời @

Vào những năm 2000, cùng với sự bùng nổ của internet và những tờ báo thể thao ngày trên toàn quốc, "đi Tây" đã không còn là chuyện to tát với cánh phóng viên chuyên ngành này. Không chỉ còn vài tờ báo giấy có mặt, truyền hình, phát thanh... và cả những tờ báo điện tử cũng bắt đầu cử quân đến các đấu trường thể thao quốc tế.

Khá thú vị là tại các kỳ SEA Games ở giai đoạn này, phóng viên Việt Nam có mặt đông nhất nếu so với các quốc gia trong khu vực. Không dừng lại ở đó, cánh báo chí trong nước còn có mặt ở cả các kỳ ASIAD, thậm chí là Olympic... và đặc biệt là các sự kiện lớn của thể thao thế giới như World Cup, EURO, phóng viên Việt Nam cũng đăng ký tác nghiệp chính thức để làm phong phú thêm đời sống thể thao nước nhà.

Dĩ nhiên, làm báo lúc này cũng chuyên nghiệp chẳng kém gì Tây. Nếu trước kia hầu hết các suất xuất ngoại chỉ dành cho phóng viên báo giấy, thì sau này, có thêm đội ngũ nhiếp ảnh chuyên nghiệp, các kíp làm truyền hình, phát thanh, báo điện tử... Laptop xịn, máy ảnh ống kính khủng, thuê riêng cabin để tác nghiệp ở trung tâm báo chí, phóng viên lúc này không đơn thuần chỉ là đi lấy tin, làm phóng sự mà nhiều tòa soạn, đơn vị báo chí còn cử cả ekip sang nước ngoài để tổ chức thành tuyến thông tin, kết nối giữa 2 đầu.

Chưa dừng lại ở đó, việc cử những đội quân đông đảo đi tác nghiệp, cũng thông qua những sự kiện thể thao quốc tế lớn này, lớp phóng viên đa năng đã ra đời để tạo nên cách làm báo mới cho các đơn vị báo chí - đa phương tiện. Một phóng viên khi đi thực địa không chỉ dừng ở khả năng viết lách, mà còn phải biết chụp ảnh, quay phim, xử lý nhanh các thông tin cho không chỉ báo giấy mà cả online, báo hình.

Tới lúc này, đa phương tiện cũng là chưa đủ, với sự lên ngôi của loại hình báo chí mới- mạng xã hội, thì mỗi phóng viên đi thực địa phải trở thành.... một tòa soạn! Tin bài nhanh thôi là chưa đủ, còn phải biết xuất bản quảng cáo trên Facebook, Youtube... trình cao hơn thì làm live qua mạng xã hội để thông tin nhanh nhất, đầy đủ nhất cho độc giả lúc này chủ yếu là lớp trẻ, không còn tiếp cận với thông tin theo cách truyền thống nhiều.

"Đi Tây làm thể thao" bây giờ khác xa ngày trước. Không còn là thứ bổng lộc, mà là thách thức khả năng của từng phóng viên, từng tòa soạn. Thông tin nhanh đã tốt, nhưng nhanh phải kèm với hiệu quả, đặc biệt là hiệu quả về kinh tế, vốn đang là sức ép với bất kỳ đơn vị báo chí nào.

Vĩ thanh

Nếu lấy SEA Games 1989 làm cái mốc thì làng báo thể thao đã có quãng thời gian phát triển bùng nổ dài gần 3 thập kỷ. Từ trào lưu báo giấy xuất bản hàng ngày đến báo mạng, truyền hình và lúc này là mạng xã hội... báo thể thao luôn chiếm vị trí tiên phong trong làng báo nước nhà khi cập nhật nhanh nhất với các xu hướng làm báo hiện đại.

Nhưng mặt trái của quá trình phát triển nóng này còn là những cái giá khá đắt. Báo giấy thoái trào và thoái trào trước hết cũng như nhiều nhất là với chính các tờ báo thể thao. Thông tin nhanh với báo điện tử lại "đẻ" ra chuyện nội dung chộp giật, xào xáo lẫn nhau. Các đài truyền hình đua nhau đầu tư vào mảng thể thao nên tất cả đều nhàn nhạt, chưa kể chuyện bản quyền tốn kém và rắc rối. Ngay cả lúc này, làm báo trên mạng xã hội cũng chỉ là thứ trào lưu mà chẳng ai thấy đâu là nguồn lợi, bởi không đơn giản để kiếm tiền từ Facebook, Youtube... vốn luôn mở cho tất cả những ai sở hữu thiết bị di động cầm tay.

"Đi Tây" thì chắc chắn là vẫn đi bởi dòng chảy thể thao vẫn không dừng lại. Nhưng làm thế nào để biến những chuyến "đi Tây" ấy thành hiệu quả chuyên môn, hiệu quả kinh tế thì không phải ai, đơn vị nào cũng có thể làm được. Vậy nên, chuyện "đi Tây" lúc này đôi khi chỉ còn là hình thức nhằm quảng bá, PR... Ai bảo "đi Tây" là sướng nào?