Khi từ điển chính tả... sai chính tả

Cuốn Từ điển chính tả tiếng Việt mắc lỗi sai sót

Đó là điều mà người ta thường soi vào từ điển, tra từ điển để hiểu, để chuẩn hóa những ngữ nghĩa chưa được hiểu thống nhất. Quan trọng là vậy, nhưng thời gian qua có hiện tượng nhiều cuốn từ điển tiếng Việt lại mắc hàng loạt sai sót, từ điển về chính tả nhưng lại... sai chính tả.

Mới đây cuốn “Từ điển chính tả tiếng Việt” (PGS-TS Hà Quang Năng chủ biên - ThS Hà Thị Quế Hương, NXB ĐHQG Hà Nội- 2017) được bạn đọc phát hiện có nhiều sai sót lớn. Theo đó, cuốn từ điển này có nhiều từ ngữ nhầm lẫn giữa Tr và Ch, R và Gi, R và D, hay S và X... Ví dụ cuốn sách này viết là: xét sử (đúng phải là xét xử); xa trường (chuẩn là sa trường); xẩy chân (chuẩn là sẩy chân); chầy chật (chuẩn là trầy trật), bơi chải (chuẩn là bơi trải)... Bên cạnh đó, nhiều cụm từ, thành ngữ quen thuộc cũng chưa chuẩn như: Xuôi chiều (chuẩn là chèo) mát mái, Táng (chuẩn là tán) gia bại sản... Một cuốn từ điển mà mắc hàng loạt lỗi như vậy là một điều rất đáng lo ngại!

Trước đó, bức xúc trước cuốn từ điển tiếng Việt của GS Nguyễn Lân mắc nhiều sai sót, tác giả Hoàng Tuấn Công đã tổng hợp thành một cuốn sách mang tên: “Từ điển tiếng Việt của GS Nguyễn Lân - Phê bình và khảo cứu" (NXB Hội Nhà văn ấn hành năm 2017). Cuốn khảo cứu của tác giả Hoàng Tuấn Công đã chỉ ra “hơn 1.000 lỗi” của cuốn “Từ điển tiếng Việt” kia, bao gồm việc giải nghĩa sai ở nhiều từ ngữ, thành ngữ và việc giải nghĩa sai hay chưa chuẩn làm lệch nghĩa, nghĩa hiểu nông cạn. Tác giả cuốn khảo cứu còn chỉ ra những lỗi dịch sai nghĩa, lệch nghĩa từ Hán Việt trong cuốn từ điển.

Cách đây chưa lâu, một cuốn từ điển khác mà những người đọc đã từng chỉ ra hàng loạt từ viết sai. Đó là cuốn “Từ điển chính tả (dùng cho học sinh)”, bìa ngoài ghi tác giả là Ban biên soạn Từ điển Vietnambook, bìa trong ghi tác giả là Hoàng Dân (chủ biên) do Nhà xuất bản Thanh Niên ấn hành. Cuốn sách này đã viết sai nhiều từ như: xác suất thành sác xuất, buồn rười rượi thành buồn dười dượi, chuyền bóng thành truyền bóng... Hơn nữa, cuốn sách này còn rối rắm khi nhiều từ, cụm từ chỗ thì viết đúng, chỗ thì viết sai... Điều đáng lo ngại là cuốn sách với rất nhiều lỗi như vậy lại được chỉ dẫn “dành cho học sinh”. Không biết, khi nhiều thế hệ học sinh đọc và ứng dụng cuốn sách này thì hậu quả sẽ ra sao?

Nhìn thẳng thực tế, chất lượng nội dung của dòng sách từ điển tiếng Việt hiện nay rất đáng lo ngại. Khi những cái sai, cái thiếu chuẩn mực của dòng sách này cứ hàng ngày nở rộ, rồi các thế hệ học sinh, sinh viên thẩm thấu và ứng dựng thì sẽ tác động nguy hại đến sự trong sáng của tiếng Việt. Không chỉ thế, nó còn gây nhiều phiền toái, hệ lụy trong đời sống xã hội, thậm chí là những vụ kiện tụng tốn kém chỉ vì những lỗi chính tả không đáng có.

Dẫu biết rằng, ngôn ngữ là cái luôn biến chuyển, tuy nhiên đó chỉ là những tầng lớp ý nghĩa sâu, chuyên ngành của từ ngữ, còn ở phạm vi phổ biến (như những cụm từ ví dụ trên đây) đã thành mẫu đúng, chuẩn mực rõ ràng thì không thể để sai được. Đã đến lúc, giới nghiên cứu ngôn ngữ, những người làm sách từ điển và cơ quan quản lý hữu quan cần tìm ra các cơ chế để công tác xây dựng từ điển tiếng Việt có thể có những cuốn sách tốt, có cơ chế sàng lọc hữu hiệu những cuốn kém chất lượng trước khi để lọt ra thị trường.