 |
| Quy chế bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán phái sinh tại Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam vừa chính thức có hiệu lực vào ngày 1/6/2022. |
Quy chế bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán phái sinh tại Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam (VSD) được ban hành kèm theo Quyết định số 61/QĐ-VSD ngày 16/5/2022 của Tổng giám đốc VSD. Quyết định này có hiệu lực kể từ ngày 1/6/2022 và thay thế Quyết định số 96/QĐ-VSD ngày 23/3/2017 về việc ban hành Quy chế ký quỹ, bù trừ và thanh toán chứng khoán phái sinh, Quyết định 87/QĐ-VSD ngày 19/7/2018 về việc sửa đổi, bổ sung Quy chế ký quỹ, bù trừ và thanh toán chứng khoán phái sinh.
Quy chế này hướng dẫn các nội dung liên quan đến hoạt động bù trừ và thanh toán tại VSD đối với giao dịch hợp đồng tương lai (HĐTL) chỉ số chứng khoán và HĐTL trái phiếu Chính phủ (TPCP) niêm yết tại Sở GDCK Hà Nội. Quy chế bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán phái sinh được ban hành để phù hợp với các quy định pháp lý mới của Luật Chứng khoán 2019, Nghị định 158/2020/NĐ-CP về chứng khoán phái sinh và thị trường chứng khoán phái sinh, Thông tư 58/2021/TT-BTC hướng dẫn một số điều của Nghị định 158/2020/NĐ-CP cũng như thực tiễn hoạt động của thị trường.
Theo quy chế, giá thanh toán cuối ngày và giá thanh toán cuối cùng HĐTL được quy định như sau: giá thanh toán cuối ngày (DSP) và giá thanh toán cuối cùng (FSP) được VSD sử dụng để tính toán giá trị lãi lỗ vị thế hàng ngày và giá trị thanh toán khi thực hiện HĐTL chỉ số và HĐTL TPCP. DSP được VSD xác định dựa trên thông tin giá giao dịch HĐTL do Sở GDCK Hà Nội cung cấp. Trường hợp giá giao dịch không đáp ứng yêu cầu tính toán, VSD được quyền sử dụng giá lý thuyết để thay thế hoặc mức giá khác sau khi được Ủy ban Chứng khoán Nhà nước chấp thuận. Cùng với đó, FSP được VSD xác định theo nguyên tắc sau: HĐTL chỉ số là giá trị trung bình số học giản đơn của chỉ số trong 30 phút cuối cùng của ngày giao dịch cuối cùng (bao gồm 15 phút khớp lệnh liên tục và 15 phút khớp lệnh định kỳ đóng cửa), sau khi loại trừ 3 giá trị chỉ số cao nhất và 3 giá trị chỉ số thấp nhất của phiên khớp lệnh liên tục. giá thanh toán cuối cùng được làm tròn và lấy đến hai chữ số thập phân. Còn đối với HĐTL TPCP là DSP của hợp đồng được xác định tại ngày giao dịch cuối cùng.
Như vậy, so với quy định trước đây, quy chế mới đã thay đổi phương pháp tính FSP của HĐTL chỉ số VN30 từ ''là giá trị đóng cửa của chỉ số cơ sở tại ngày giao dịch cuối cùng'' thành ''là giá trị trung bình số học giản đơn của chỉ số trong 30 phút cuối cùng của ngày giao dịch cuối cùng sau khi loại trừ 3 giá trị chỉ số cao nhất và 3 giá trị chỉ số thấp nhất của phiên khớp lệnh liên tục.
Một điểm mới nữa trong quy chế là sẽ loại trừ giá giao dịch thỏa thuận khi tính toán mức ký quỹ yêu cầu và tỷ lệ sử dụng tài sản ký quỹ trong phiên giao dịch cũng như khi tính giá thanh toán hàng ngày theo phương pháp bình quân gia quyền (trong trường hợp không có giá đóng cửa). Thay đổi này sẽ được áp dụng ngay khi quy chế có hiệu lực. VSD xác định tỷ lệ ký quỹ ban đầu cho HĐTL chỉ số và HĐTL TPCP dựa trên các yếu tố: biến động giá giao dịch của HĐTL hoặc chỉ số cơ sở (áp dụng đối với HĐTL chỉ số), hoặc giá trái phiếu Chính phủ/chỉ số trái phiếu chính phủ (áp dụng đối với HĐTL TPCP) trong kỳ quan sát tối thiểu là 90 ngày giao dịch được đánh giá theo phương pháp định lượng rủi ro VaR và dựa vào thời điểm đáo hạn của HĐTL. Định kỳ vào ngày 1, 10 và 20 hàng tháng, VSD xác định lại tỷ lệ ký quỹ ban đầu. Trường hợp các ngày nêu trên trùng với ngày nghỉ, ngày lễ thì thời gian xác định lại là ngày làm việc liền kề tiếp theo. Trường hợp cần thiết, VSD có quyền đánh giá lại tỷ lệ ký quỹ ban đầu căn cứ vào biến động thực tế của thị trường và có hiệu lực kể từ ngày làm việc liền kề sau ngày công bố.
Liên quan đến quy định mới về phương pháp tính FSP của HĐTL chỉ số VN30, được biết, trước đó, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã chấp thuận đưa quy định mới này vào quy chế để hạn chế khả năng tác động giá từ TTCK phái sinh lên TTCK cơ sở.
Ông Đỗ Bảo Ngọc, Phó Tổng giám đốc Công ty Chứng khoán Kiến thiết Việt Nam cho rằng, việc sửa đổi quy định này vào thời điểm này rất phù hợp, bởi đây là thời điểm thanh khoản chứng khoán phái sinh tăng cao nhưng thanh khoản trên TTCK cơ sở lại giảm, trong khi đó những biến động trên TTCK phái sinh lại ảnh hưởng lớn tới TTCK cơ sở. Về tính hiệu lực, ông Đỗ Bảo Ngọc cho biết, trước đây chúng ta lo ngại những giao dịch lớn xảy ra vào cuối phiên ATC ảnh hưởng rất lớn đến kết quả của một ngày giao dịch, nhưng hiện nay, với cách tính mớ, trung bình 30 phút cuối phiên sẽ làm giảm tác động của các giao dịch lớn đó. Bên cạnh đó, chúng ta không giới hạn cách tính thời gian, nghĩa là tới đây vẫn có thể kéo dài hơn nữa thời gian tính giá bình quân phái sinh ngày đáo hạn lên 1 tiếng hoặc 2 tiếng trước khi kết thúc ngày giao dịch, hoặc tính cả phiên chiều, điều này sẽ tốt hơn.
Ngoài ra, ông Ngọc cũng kiến nghị thêm một số giải pháp như chọn bộ chỉ số rộng hơn như VN50 hoặc VN100, giới hạn thấp hơn nữa cho tỷ trọng tối đa ảnh hưởng của 1 cổ phiếu trong rổ chỉ số được chọn… những giải pháp này giúp hạn chế nhiều hơn các hành vi “thao túng” thị trường, hoặc hạn chế tác động của các lệnh lớn tới TTCK.
Theo ông Nguyễn Thế Minh, Giám đốc Phân tích Công ty Chứng khoán Yuanta Việt Nam, việc điều chỉnh FSP của HĐTL chỉ số VN30 để tránh những tác động đến thị trường cơ sở là một trong những giải pháp giúp giải quyết được được tình trạng đầu cơ ngắn hạn trên thị trường như chúng ta đã thấy trong thời gian vừa qua. Việc áp dụng giá đóng cửa trung bình sẽ giải quyết được một phần hiện tượng bán khống, tránh áp lực giảm của thị trường và làm tăng tính minh bạch của thị trường.
Hoài Anh
